Τρίκλιτη βασιλική, στόν ἀνατολικό τομέα τῆς Μάρπησσας, ἐνοριακός ναός τοῦ χωριοῦ μέχρι τό ἔτος 1970. Ἀπό τά τρία κλίτη τοῦ ναοῦ, τό βόρειο εἶναι τρουλλαῖο καί εἶναι ἀφιερωμένο στή Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ. Τά δύο ἄλλα εἶναι καμαροσκεπῆ. Τό ἕνα ἀπ' αὐτά, τό μεσαῖο, εἶναι ἀφιερωμένο στόν Ἅγ. Εὐθύμιο καί τό τρίτο, τό νότιο, στόν Ἅγ. Σάββα. Τά τρία αὐτά κλίτη ἐπικοινωνοῦν μεταξύ τους, μέ καμάρες πού στηρίζονται σέ κορμούς ἀπό ἀρχαῖες μαρμάρινες κολῶνες ἤ σέ πεσούς. Στό βόρειο κλίτος εἶναι προσαρτημένο ὡραῖο μαρμαρόγλυπτο κωδωνοστάσιο. Θά ἀσχοληθοῦμε πρῶτα μέ τό βόρειο κλίτος, τό ἀφιερωμένο στή Μεταμόρφωση, τό ὁποῖο εἶναι καί τό κύριο κλίτος τοῦ ναοῦ. Ἡ Ἁγία Τράπεζα βρίσκεται στό μέσον τοῦ Ἱεροῦ Βήματος. Πάνω ἀπ' αὐτήν βρίσκεται ξύλινο γλυπτό κιβώριο. Τό τέμπλο του εἶναι ξύλινο, μέ βαρύ σκάλισμα, ἐπιχρυσωμένο, ἔργο τέχνης. Πάνω σ' αὐτό βρίσκονται οἱ παρακάτω εἰκόνες, διαστ. 0,66Χ0,88μ. α) Χριστός Παντοκράτωρ. Εἰκονίζεται ὁ Κύριος, σέ προτομή. Μέ τό ἕνα χέρι εὐλογεῖ, ἐνῶ μέ τό ἄλλο κρατᾶ ἀνοικτό Εὐαγγέλιο. β) Παναγία Παντάνασσα. Ἡ εἰκόνα αὐτή εἶναι ἐπιζωγραφισμένη. Στό κάτω μέρος της ἔχει τήν ἐπιγραφή: Ἱστορήθη ἡ εἰκόνα αὐτή τῆς Θεοτόκου, διά συνδρομῆς καί ἐξόδων, τοῦ τιμιωτάτου καί εὐλαβεστάτου χριστιανοῦ κυρίου Χρίστου Θεολόγη (1), εἰς μνημόσυνον αὐτοῦ αἰώνιον, 1831. καί γ) Δευτέρα Παρουσία. Εἰκόνα μέτριας τέχνης. Στίς ποδιές τῶν παραπάνω εἰκόνων οἱ ζωγραφικές παραστάσεις: Κάτω ἀπό τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἡ Φλεγόμενη Βάτος. Κάτω ἀπό τίς ἄλλες δύο εἰκόνες ὑπάρχουν, σέ τρεῖς ζῶνες, σκηνές ἀπό θαύματα τοῦ Χριστοῦ καί ἀπό ἄλλα περιστατικά τῆς ἐπίγειας ζωῆς Του. Στό πέτασμα τῆς Ὡραίας Πύλης, εἰκονίζεται ὁ Μυστικός Δεῖπνος. Τά βημόθυρα εἶναι ζωγραφισμένα σέ δύο ζῶνες. Στήν ἐπάνω: Ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου καί στήν κάτω: Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καί ὁ Μέγας Βασίλειος. Στή θύρα τῆς Προθέσεως, ὁ Ἀρχιστράτηγος Μιχαήλ, εἰκόνα λαϊκῆς τέχνης. Στό μέσον, περίπου, τοῦ κλίτους, ἀριστερά, εἶναι ὁ παλαιός ξυλόγλυπτος καί ἐπιχρυσωμένος ἄμβωνας. Στά θωράκιά του εἰκονίζονται οἱ τέσσερις Εὐαγγελιστές. Τό δάπεδο εἶναι στρωμμένο μέ παλαιές μαρμάρινες πλάκες. Στό μέσον του ὑπάρχει σειρά ἀπό πέντε ἐπιτύμβιες πλάκες, οἱ ὁποῖες εἶναι κοσμημένες μέ ἀνάγλυφους δικέφαλους ἀετούς καί διακοσμητικά φυτικά στοιχεῖα. Στό μεσαῖο κλίτος, ἡ Ἁγία Τράπεζα βρίσκεται στό μέσον τοῦ Ἱεροῦ Βήματος. Καί ἐδῶ τό τέμπλο εἶναι ξυλόγλυπτο καί ἐπιχρυσωμένο, μέ ἐλαφρότερο ὅμως σκάλισμα, ἀπό ἐκεῖνο τοῦ βορείου κλίτους. Πάνω σ' αὐτό βλέπουμε τίς παρακάτω εἰκόνες, διαστάσεων περίπου 0,65Χ0,85μ. α) Χριστός ἔνθρονος. Ἀριστερά καί δεξιά του εἰκονίζονται σέ μικρότερη κλίμακα, ἀνά δύο, οἱ τέσσερις Εὐαγγελιστές καί πιό ψηλά δύο ἄγγελοι. β) Παναγία Γλυκοφιλοῦσα. Ἔχει τήν προσωνυμία: Ἡ Πάντων Χαρά. Εἶναι εἰκόνα καλῆς τέχνης. Ἔχει τήν ἐπιγραφή: Διά δαπάνις Ἀνδρέου Ἀληπράντε μν(ι)σθιτη Κύριε ἐν τῇ βασιλία τόν ουρανόν, 1833 Ὀκτωβρίου 30. γ) Ἅγ. Εὐθύμιος. Εἰκονίζεται ὄρθιος ὁ ἀσκητής ἅγιος, μέ μακριά, λευκή καί σφηνοειδή γενειάδα. Στό κάτω ἀριστερό μέρος, σέ μικρότερη κλίμακα, ὁ ἀφιερωτής τῆς εἰκόνας, μοναχός, προσεύχεται κρατώντας ἕνα κομποσχοίνιο. Στό ἀντίστοιχο δεξιό μέρος, ἡ ἐπιγραφή: Χείρ Γεωργήου Βλαστοῦ (2). Εἶναι εἰκόνα καλῆς τέχνης, μέ ἐπίδραση ἀπό τήν Κρητική Σχολή, χρονολογεῖται δέ στά μέσα τοῦ 17ου αἰ. Στό πέτασμα τῆς Ὡραίας Πύλης, εἰκονίζεται ὁ Χριστός μέσα στό Ἅγιο Ποτήριο. Δύο ἄγγελοι, ἀριστερά καί δεξιά του, κρατοῦν ἀναμμένες λαμπάδες. Στά βημόθυρα: Ἐπάνω, ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου καί κάτω: οἱ Ἀπόστολοι Πέτρος καί Παῦλος. Στό μέσον τοῦ κλίτους, δεξιά, ὑπάρχει ὁ παλαιός ξυλόγλυπτος ἀρχιερατικός θρόνος. Στό νότιο κλίτος, τέλος, τό ἀφιερωμένο στόν Ἅγ. Σάββα, βλέπουμε τίς παρακάτω εἰκόνες, διαστάσεων, περίπου, 0,60Χ0,80μ.: α) Παναγία ἔνθρονη. Ἔχει τήν προσωνυμία: Ἡ Κυρία τῶν Ἀγγέλων. Ἐπάνω, ἀριστερά καί δεξιά, πετοῦν χερουβείμ. Εἶναι εἰκόνα καλῆς τέχνης. β) Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Θεολόγος. Εἰκονίζεται ὁ Εὐαγγελιστής νά ὑπαγορεύει τό Εὐαγγέλιο του, στόν μαθητή του Πρόχορο. Πολύ παλαιά καί σκοτεινή εἰκόνα. γ) Ἅγ. Σάββας. Καί αὐτή παλαιά εἰκόνα. Καί οἱ τρεῖς εἰκόνες αὐτοῦ τοῦ κλίτους ἀνήκουν, πιθανώτατα, στά τέλη τοῦ 17ου ἤ τίς ἀρχές τοῦ 18ου αἰ. Δίπλα στό τέμπλο, βρίσκεται ὡραία εἰκόνα τῆς Παναγίας (0,53Χ0,72). Παρουσιάζει τήν Θεοτόκο νά κάθεται σέ θρόνο, ρυθμοῦ μπαρόκ, μέ δύο ἀγγέλους ἀριστερά καί δεξιά της. Κάτω, μέ μαῦρα γράμματα, ἡ ἀφιερωτική ἐπιγραφή: Δέησις τῶν δούλων τοῦ Θ(εο)ῦ Γεωργίου Σταυρί, πάντων τῶν χτιτόρων καί ἀδελφῶν καί ἐνοριτῶν τῆς ἁγίας μονῆς, ταύτης. Εἶναι εἰκόνα καλῆς τέχνης τοῦ 18ου αἰ. (3). Ὁ παλαιός αὐτός ναός μέ τίς τόσο ἀξιόλογες εἰκόνες, ἔχει κηρυχθεῖ ἀπό τό Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ ἱστορικό διατηρητέο μνημεῖο (4). (ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ) 1. Τό ἐπίθετο Θεολόγης, δέν ὑπάρχει πιά στήν Πάρο. 2. Ὁ Γεώργιος Βλαστός, ἐπιδέξιος ζωγράφος καί μάλιστα προσωπογράφος, ἔχει ἐκτελέσει ἀρκετά ἔργα στήν Πάρο, στά μέσα τοῦ 17ου αἰ. (βλ. σχετική σημείωση, ἀριθ. 4, στό κείμενο γιά τό ἐξωκλήσιο Πέρα Παναγιά, τῶν Μαρμάρων, στή σελ. ΧΧ τοῦ παρόντος βιβλίου). 3. Ἀναστ. Ὀρλάνδου, ΑΒΜΕ, τόμ. Ι', τ. 2, 1964, σελ. 140. Ἐπίθετο Σταυρί δέν ὑπάρχει στήν Πάρο. 3. ΦΕΚ 810/Β/20 - 10 - 1989.