«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή Η’ Ματθαίου
(2 Αυγούστου 2020)
Ξεκίνησε ο Αύγουστος μήνας. Ξεκίνησε χθες και ο Δεκαπενταύγουστος, οι ημέρες προετοιμασίας για την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, για την μεγάλη εορτή της Παναγιάς μας. Και σήμερα η Εκκλησίας μας, προβάλει το ευαγγέλιο του θαύματος του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων, των δύο ψαριών. Ένα θαύμα πολύ γνωστό σε όλους μας.
Πολύς ο κόσμος έχει μαζευτεί να δει και να ακούσει τον Χριστό. Και ο Χριστός δεν τους αφήνει έτσι, αλλά τους σπλαχνίζεται και θεραπεύει τους ασθενείς. Έφτασε όμως το απόγευμα, το βραδάκι και ο κόσμος ακόμη παραμένει κοντά στον Χριστό. Τότε οι μαθητές εκφράζουν την έγνοια τους για τους ανθρώπους, για το πλήθος. Λένε στον Χριστό, να φύγουν οι άνθρωποι να πάνε για φαγητό. Τότε ο Χριστός τους απαντά να προσφέρουν οι ίδιοι οι μαθητές φαγητό. Ο ίδιος ο Χριστός προσφέρει την φιλοξενία, αλλά και την φιλανθρωπία. Ο Χριστός που πρόσφερε την διδασκαλία του, που χορήγησε την θεραπεία, έρχεται τώρα να προσθέσει στην φιλανθρωπία και την χορήγηση της καθημερινής τροφής. Τροφής, η οποία όμως δεν περιορίζεται μόνο στον χορτασμό, αλλά θέλει να προεκτείνει αυτήν την χορήγηση της υλικής τροφής σε πνευματική διάσταση και διδασκαλία. Να μάθουν οι μαθητές και ο λαός περισσότερα πράγματα και να διδαχθούν περισσότερα νοήματα απ’ ότι να λάβουν απλά λίγο φαγητό μόνο για κορεσμό της πείνας.
Οι μαθητές εκφράζουν αρχικά απορία. Πώς γίνεται να προσφέρουν σε τόσο όχλο φαγητό, αφού έχουν μόνο πέντε ψωμιά και δύο ψάρια. Και γιατί λέει το Ευαγγέλιο για πέντε ψωμιά; Διότι οι άνθρωποι που άκουγαν τα λόγια του Χριστού, δεχόταν την Παλαιά Διαθήκη, γνώριζαν τα πέντε πρώτα βιβλία της, την πεντάτευχο.Και θέλει ο Χριστός να δείξει ότι ήρθε για να δώσει νόημα και περιεχόμενο σε αυτή την πίστη που είχαν έως τότε οι άνθρωποι. Να ολοκληρώσει και να τελειοποιήσει την πίστη τους. Γι αυτό και στις εορτές και ιερές ακολουθίες όταν τελούμε αρτοκλασία προσφέρουμε πέντε άρτους, εις ανάμνησιν του θαύματος του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων. Και γιατί δύο ψάρια; Δύο ιχθύες; Γνωρίζουμε ότι ο Χριστός αποτυπώνεται σε διάφορα σύμβολα, μεταξύ αυτών και ο ΙΧΘΥΣ. Τα αρχικά αυτής της λέξεως σημαίνουν: Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ. Και γιατί δύο; Για να δηλωθούν οι δύο φύσεις του Χριστού, η θεϊκή και η ανθρώπινη, ότι ο Χριστός είναι τέλειος Θεός και τέλειος Άνθρωπος.
Ο Χριστός πριν μοιράσει τους άρτους και τα ψάρια, τα ευλογεί βλέποντας στον ουρανό. Στην Εκκλησία ότι συμβαίνει και γίνεται, δεν είναι ούτε μαγικό, ούτε ταχυδακτυλουργικό. Όλα τελούνται με την χάρη του Θεού. Και γιατί βλέπει στον ουρανό; Για να δείξει ότι ο Χριστός δίνει την χάρη του μαζί με τον Πατέρα και το Άγιον Πνεύμα. Γι αυτό όλες οι προσευχές μας και οι ακολουθίες αρχίζουν και ολοκληρώνονται με την επίκληση στον Τριαδικό Θεό: «του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Και η Θεία Λειτουργία έτσι αρχίζει: «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Και στο καθημερινό μας φαγητό και σ’ αυτό, τελούμε την προσευχή μας πριν ξεκινήσουμε να τρώμε. Ο Χριστός δίνει την ευλογημένη τροφή στους μαθητές κι εκείνοι με τη σειρά τους στον λαό για να δείξει ότι στην Εκκλησία, ότι προσφέρεται από τους Ιερείς είναι από τον ίδιο τον Χριστό.
Οι μαθητές στη συνέχεια μάζεψαν τα περισσεύματα τα οποία ήταν δώδεκα κοφίνια γεμάτα. Τα μάζεψαν για να δείξουν ότι τίποτα δεν είναι άχρηστο και δεν απορρίπτεται, δεν πετιέται. Το ευλογημένο φαγητό οφείλουμε να το φροντίζουμε να αξιοποιείται και να μην γίνεται απορρίμματα, σκουπίδια. Και γιατί δώδεκα κοφίνια; Διότι δώδεκα ήταν και οι μαθητές και για να φανεί ότι όλοι διακονούν την φιλανθρωπία του Χριστού. Το Ευαγγέλιο μας διδάσκει ότι όλοι έφαγαν και χόρτασαν. Ότι δηλαδή δεν πήραν οι άνθρωποι απλά ένα μικρό τεμάχιο τροφής, αλλά έφαγαν κανονικά. Ο Χριστός διδάσκει ότι δεν χρειάζεται στην ζωή μας ο πλουτισμός, αλλά ο πορισμός, η ανάγκη του ανθρώπου για την καθημερινή τροφή.
Ο Χριστός ευλόγησε τους άρτους για να προετοιμάσει τους ανθρώπους για μια άλλη τροφή, πνευματική και ουράνια, για την Θεία Κοινωνία και την Θεία Λειτουργία. Στο συγκεκριμένο θαύμα, το λίγο έγινε πολύ. Στην Θεία Λειτουργία, το πολύ εκφράζεται στο λίγο. Οι άνθρωποι τότε από ελάχιστο φαγητό έφαγαν και χόρτασαν. Οι πιστοί σήμερα, από την Θεία Κοινωνία κοινωνούν ελάχιστο άρτο και οίνο, Σώμα και Αίμα Χριστού, όσο χωράει μια λαβίδα, ένα κουταλάκι, κι όμως κοινωνούν όλον τον Χριστό. Όταν κοινωνούμε, κοινωνούμε Σώμα και Αίμα Χριστού, αλλά όχι απλά ένα κομμάτι του Χριστού, αλλά στο κομμάτι αυτό της Θείας Κοινωνίας, όλον τον Χριστό. Το θαύμα αυτό είναι πρόγευση και προετοιμασία για τον Μυστικό Δείπνο. Και όπως την Μεγάλη Εβδομάδα προηγείται ο Μυστικός Δείπνος της εορτής του Πάσχα, έτσι και τώρα, το θαύμα των άρτων προηγήθηκε της εορτής του Πάσχα του καλοκαιριού, της εορτής της Παναγιάς μας.
«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή Θ’ Ματθαίου
(9 Αυγούστου 2020)
Η αύρα του καλοκαιρού συνεχίζεται και λούζει τα νησιά μας και η Εκκλησία μας με την σημερινή ευαγγελική περικοπή, μας μεταφέρει σε θαλασσινό τοπίο, τρείς ημέρες μετά τον εορτασμό της μεγάλης δεσποτικής εορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού. Μελτέμια ταλανίζουν την ζωή μας αρκετές φορές, φουρτούνες και τρικυμιές την κλυδωνίζουν και την ταρακουνούν. Ποιός θα μας κρατήσει το χέρι; Ποιός θα μας σώσει από τους καταποντισμούς της ζωής;
Βραδιάζει και το εσπέρας βρίσκει τον Χριστό μόνο, να προσεύχεται στην στεριά και οι μαθητές να αρμενίζουν με το πλοίο στην θάλασσα. Αυτή η πλεύση δεν ήταν ανώδυνη, αφού το πλοιάριο με τους μαθητές ταλανιζόταν από τα κύματα που προκαλούσε ο δυνατός άνεμος. Γιατί ο Χριστός αφήνει τους μαθητές να δοκιμάζονται; Γιατί δεν κάνει αμέσως το θαύμα να παύσουν τα κύματα και να καταπραΰνει την δύναμη του ανέμου; Αφήνει ο Χριστός του μαθητές να δοκιμαστούν στην υπομονή, να μάθουν να υπομένουν τα δύσκολα, τα δεινά.
Μέσα σ’ αυτήν την ταραχή εμφανίζεται ο Χριστός με θαυματουργικό τρόπο. Εμφανίζεται να περπατάει επάνω στην θάλασσα, επάνω στα μανιασμένα κύματα. Οι μαθητές δεν τον αναγνώρισαν και θεώρησαν ότι έβλεπαν φάντασμα. Δεν τον αναγνώρισαν, όχι επειδή ήταν νύχτα και δεν έβλεπαν καλά, αλλά επειδή δεν ήταν ακόμη έτοιμοι να βλέπουν τον Χριστό με την θεϊκή του λάμψη και δόξα. Όπως στο Γεγονός που εορτάσαμε, στην Μεταμόρφωση, όπου δεν μπορούσαν να αντικρύσουν τον Χριστό, να δουν την θεϊκή του λαμπρότητα. Το ίδιο συνέβη και στην πορεία προς Εμμαούς μετά την Ανάσταση. Ενώ κάποιοι μαθητές ήταν συνοδοιπόροι και συνομιλούσαν με τον Χριστό, δεν τον αναγνώρισαν όμως, αφού τα μάτια τους κρατιόταν και δεν μπορούσαν να δουν όλη την φωτεινή παρουσία του αναστάντος Χριστού. Τον αναγνώρισαν όμως με την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας, με το ίδιο γεγονός, όπως εκείνο που τους τέλεσε πριν την Ανάσταση, τον Μυστικό Δείπνο.
Βλέπουν τον Χριστό, που ακόμη δεν τον αναγνώρισαν και από τον φόβο τους οι μαθητές έβγαλαν κραυγή. Και τότε έρχεται η παρηγορητική και ενδυναμωτική φωνή του Θεανθρώπου Χριστού να τους λέει να έχουν θάρρος και να μην φοβούνται, αφού Εκείνος είναι, είναι ο Χριστός. Το Ευαγγέλιο μας περιγράφει με ακριβή τρόπο ότι στην κραυγή των μαθητών ο Χριστός απαντά, όχι με φωνή δυνατή, αλλά με ομιλία. Οι μαθητές έκραξαν, φώναξαν δυνατά, έβγαλαν κραυγή αγωνίας, «από του φόβου έκραξαν», ενώ ο Χριστός τους μίλησε κανονικά, «ελάλησεν, λέγων». Το Ευαγγέλιο μας περιγράφει, όχι μόνο το περιεχόμενο των λεγομένων του Χριστού, αλλά και τον τρόπο. Στην κραυγή αγωνίας των μαθητών, ο Χριστός απαντά με σταθερό και ήρεμο λόγο.
Αφού το Ευαγγέλιο μας περιέγραψε με σαφήνεια τον τρόπο που μίλησε ο Χριστός, μας διασώζει τις ακριβείς λέξεις τις οποίες είπε ο Χριστός, τόσο απλές, μα συνάμα και μεστές υψηλού νοήματος. Τους είπε: έχετε θάρρος. εγώ Είμαι. Μη φοβάστε. «θαρσείτε. Εγώ ειμί. Μή φοβείσθε». Λέξεις και νοήματα που δημιουργούν εμπιστοσύνη, πίστη. Θα μπορούσαμε να παρουσιάσουμε αυτές τις λέξεις, αυτό το σύνολο ως έναν ορισμό πίστεως. Τι είναι πίστη; Είναι η αποβολή του φόβου, η πρόσληψη θάρρους και αυτό το δημιουργεί η πεποίθηση ότι ο Χριστός είναι παρών. Πίστη δεν είναι μόνο να μην φοβάται κάποιος. Δεν είναι μόνο να είναι θαρραλέος. Είναι και να έχει το θάρρος επειδή βιώνει την παρουσία του Χριστού και αντλεί αυτό το θάρρος από τον Χριστό.
Ο Πέτρος επειδή πιστεύει στον Χριστό θέλει να πορευθεί προς εκείνον και ο Χριστός τον προτρέπει να περιπατήσει επάνω στην θάλασσα. Όμως επειδή τον Πέτρο τον κυρίευσε ο φόβος των κυμάτων, φοβήθηκε και άρχισε να βυθίζεται και ζητάει από τον Χριστό να τον σώσει. Και τότε απλώνει το χέρι Του ο Χριστός και τον σώζει. Γιατί όμως ο Χριστός επιτρέπει να βυθίζεται ο Πέτρος; Για να διαπιστώσει ο Πέτρος ότι από τον Χριστό αντλεί την δύναμη και όχι από δικές του δυνάμεις. Έτσι και κάθε άνθρωπος που νομίζει ότι είναι παντοδύναμος, όμως σε στιγμές αδυναμίας και απογοήτευσης, τότε καταλαβαίνει ότι υπάρχει η θνητότητα και η αδυναμία. Και τότε συνειδητοποιεί ότι εκείνος που μπορεί να σώσει τον άνθρωπο είναι μόνο ο Θεός. Και αυτό το κατάλαβαν οι μαθητές όχι μόνο επειδή έσωσε τον Πέτρο, αλλά και επειδή γαλήνευσε τον άνεμο και την θάλασσα και βρέθηκαν οι μαθητές ασφαλείς.
Η Εκκλησία χαρακτηρίζεται, συμβολίζεται ως πλοίο. Πολλοί νομίζουν ότι μπορούν να οδηγήσουν το πλοίο με τις δικές τους δυνάμεις και ενέργειες. Όμως, δίχως τον Κυβερνήτη Χριστό, το πλοίο τους μπορεί να οδηγηθεί σε τρικυμιώδεις καταστάσεις. Όπως έκαναν και κάνουν οι αιρετικοί που οδήγησαν και οδηγούν ανθρώπους στην αίρεση, κατευθύνοντάς τους σύμφωνα με προσωπικές φιλοδοξίες, αντιλήψεις και επιδιώξεις και τελικά ταλανίζονται στην αβεβαιότητα και στην πλάνη.
Το Ευαγγέλιο καταλήγει με την ομολογία των μαθητών ότι ο Χριστός είναι Θεός, είναι ο αληθινός Υιός του Θεού, «Αληθώς Θεού Υιός ει». Αυτή την ομολογία πίστεως έχει η Εκκλησία και αυτή είναι η πίστη η οποία στηρίζει, ενδυναμώνει, διώχνει τον φόβο και δίνει θάρρος στους ανθρώπους για να στηριχθούν και να προχωρήσουν με σταθερότητα την ζωή τους.
«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή μετά την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
(16 Αυγούστου 2020)
Μία ημέρα μετά την εορτή της παναγιάς μας και η Παράδοση της Εκκλησίας μας, διασώσει το γεγονός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με την διήγηση από το συναξάριο της εορτής. Σύμφωνα με την συναξαριακή παράδοση, τρείς ημέρες πριν την κοίμηση, άγγελος Κυρίου γνώρισε στην Θεοτόκο ότι πρόκειται να μεταβεί στον Υιό της. Όπως και στην περίπτωση του Ευαγγελισμού που εκεί άγγελος της έφερε το μήνυμα ότι θα γεννήσει τον Χριστό, έτσι και στην κοίμησή της, άγγελος την προετοιμάζει για την άνοδό Της στον ουρανό. Αμέσως μετά, η Θεοτόκος ανεβαίνει στο όρος των Ελαιών για να προσευχηθεί, στο ίδιο όρος όπου προσευχήθηκε ο Χριστός πριν το πάθος του. Μετά το πέρας της προσευχής επέστρεψε στην οικία της όπου η οικία σείσθηκε, ταρακουνήθηκε, όπως και στην Σταύρωση του Χριστού που σείσθηκε η γη. Η Θεοτόκος προσκαλεί τούς συγγενείς και τους αναγγέλλει ότι επίκειται η αναχώρησή της στους ουρανούς, σύμφωνα με τα λόγια του αγγέλου και ετοιμάζει την οικία της. Στον θρήνο των συγγενών, ότι θα μείνουν ορφανοί, τους διαβεβαιώνει ότι θα σκεπάζει, όχι μόνο εκείνους, αλλά θα σκέπει και θα προσεύχεται για όλον τον κόσμο. Η Θεοτόκος γνώριζε από την ημέρα του Ευαγγελισμού ότι θα προσεύχεται σ’ Εκείνην όλος ο κόσμος, «ἰδού γάρ ἀπό τοῦ νῦν μακαριούσι μέ πᾶσαι αἵ γενεαί». Τώρα διαβεβαιώνει ότι θα ανταποδίδει αυτές τις προσευχές, «…ἐν τῇ κοιμήσῃ τόν κόσμον οὐ κατέλειπες Θεοτόκε». Η φιλανθρωπία της Θεοτόκου μαρτυρείται και από το γεγονός ότι πρόσφερε ελεημοσύνη στους φτωχούς και μάλιστα η τελευταία ελεημοσύνη ήταν να δώσει δύο ιμάτια, δύο ρούχα της, σε δύο χήρες τις οποίες τις έτρεφε.
Μετά από αυτά ακούγεται βροντή και σύννεφα καλύπτουν τον χώρο, τα οποία μεταφέρουν τους αποστόλους από τα πέρατα του κόσμου που είχαν μεταβεί για να κηρύξουν το Ευαγγέλιο σύμφωνα με την προτροπή του Κυρίου: «Πορευθέντες οὔν μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη...» και «πορευθέντες εἰς τόν κόσμον ἅπαντα κηρύξατε τό εὐαγγέλιον πάση τή κτίσει». Ανάμεσα στους αποστόλους, διασώζει η συναξαριακή παράδοση και την παρουσία των ιεραρχών Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Ιεροθέου και Τιμοθέου. Το τροπάριο δηλώνει την πρόσκληση της Θεοτόκου να συναχθούν οι απόστολοι από τα πέρατα του κόσμουμ για την κοίμησή της, «Ἀπόστολοι ἐκ περάτων, συναθροισθέντες ἐνθάδε Γεθσημανή τό χωρίο, κηδεύσατέ μου τό σῶμα». Αφού οι απόστολοι έμαθαν τον λόγο της μεταφοράς τους στη Γεθσημανή, εξέφρασαν τη λύπη τους, αφού είχαν την Θεοτόκο για παρηγοριά. Όμως η θέληση του Χριστού να πάρει κοντά Του τη Μητέρα Του, μετατρέπει αυτή τη λύπη σε χαρά. Η Θεοτόκος τους παρηγορεί με τούτα τα τελευταία λόγια, «μή πένθος ἐργάσησθε τήν ἐμήν χαράν». Τελευταίος φθάνει, σύμφωνα με το συναξάριο, ο απόστολος Παύλος, ο οποίος της απευθύνει εγκώμια. Η Θεοτόκος τους συναθροίζει, ξαπλώνει στην κλίνη και αφού τους ευλογεί, αφήνει στα χέρια του Υιού Της το πνεύμα Της.
Προεξάρχων της εξοδίου ακολουθίας παρουσιάζεται ο απόστολος Πέτρος ο οποίος ξεκινά τους ύμνους. Οι απόστολοι, άλλοι ψάλλουν, άλλοι κρατούν λαμπάδες και οι υπόλοιποι κρατούν το φέρετρο για να προπέμψουν την Θεοτόκο στο μνήμα. Τότε μαζί τους ακουγόταν και άγγελοι που έψαλαν, «καί φωναί τῶν ὑπερκοσμίων τάξεων τόν ἀέρα ἐπλήρουν». Δεν είναι πρώτη φορά που ακούγονται οι ύμνοι των αγγέλων. Οι άγγελοι που υμνούσαν την κάθοδο του Θεού στην γη, την γέννηση του Χριστού ψάλλοντας το: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῶ καί ἐπί γῆς εἰρήνη. Ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία», τώρα υμνούν την άνοδο της Θεοτόκου στον ουρανό. Ο Χριστός παραλαμβάνει την Μητέρα Του στους ουρανούς. Στην εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ιστορείται η εξόδιος ακολουθία και συγχρόνως στο επάνω μέρος της εικόνας, ο Χριστός κρατά στα χέρια του την Θεοτόκο, κατά τον ίδιο τρόπο που Εκείνη παρουσιάζεται στην εικονογραφία της Εκκλησίας να τον κρατά ως βρέφος.
Η Θεία Οικονομία επέτρεψε να απουσιάζει ένας απόστολος, πιθανολογείται ότι ήταν ο Θωμάς, εκείνος που μετά την Ανάσταση ήθελε να δει τον Αναστημένο Χριστό για να πιστέψει, έτσι κι εδώ, αφού ήλθε αργοπορημένος εξέφρασε την επιθυμία να ανοίξουν τον τάφο για να δει την Θεοτόκο και να την προσκυνήσει. Με κοινή απόφαση όλων των αποστόλων ανοίχτηκε το μνήμα και τότε βρέθηκαν μπροστά στο θαυμαστό γεγονός της μεταστάσεως της Θεοτόκου. Το σώμα έλειπε από τον τάφο. Είχε μείνει μόνο το σεντόνι, το σάβανο, για παρηγορία και μαρτυρία της μεταστάσεως της Θεοτόκου στον ουρανό, κατά τον ίδιο τρόπο που είχαν μείνει και τα οθόνια, τα σάβανα του Χριστού, άθικτα κατά την Ανάστασή του. Η Θεοτόκος ήταν στη γη για να γίνει «κλίμαξ δί ἤς κατέβη ὁ Θεός» και τώρα είναι στον ουρανό και γίνεται «γέφυρα μετάγουσα τούς ἐκ γῆς πρός οὐρανόν». Η εορτή της Κοιμήσεως είναι και εορτή μεταστάσεως, γι’ αυτό δεν είναι πένθιμη ανάμνηση, αλλά χαρμόσυνη εορτή, αναστάσιμο γεγονός και εορτάζεται με πανηγυρικό χρώμα και ύφος. Δικαίως λοιπόν χαρακτηρίζεται ως «το Πάσχα του καλοκαιριού».
«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή ΙΑ΄ Ματθαίου
Απόδοση Εορτής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου
(23 Αυγούστου 2020)
Εννέα ημέρες σήμερα από την κοίμηση της Θεοτόκου. Στις 15 του μηνός Αυγούστου εορτάσαμε την Κοίμηση της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας. Σε ποιά χρονική συγκυρία τοποθετείται αυτή η εορτή; Το πολιτικό ημερολόγιο αρχίζει με τον μήνα Ιανουάριο. Όμως το εκκλησιαστικό ημερολόγιο έχει την έναρξή του τον Μήνα Σεπτέμβριο. Εάν ακολουθήσουμε την σειρά των εορτών μέσα στο εκκλησιαστικό έτος, δηλαδή με αφετηρία τον μήνα Σεπτέμβριο, θα διαπιστώσουμε ότι το πρόσωπο της Παναγιάς μας σηματοδοτεί την έναρξη με την εορτή της γεννήσεως της Θεοτόκου και ολοκληρώνει, κλείνει το έτος τον μήνα Αύγουστο με την εορτή της Κοιμήσεως. Η Παναγιά μας, λοιπόν, ανοίγει το εκκλησιαστικό έτος και πάλι η Παναγιά μας το κλείνει. Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι η απόλυση των εορτών του έτους, αφού και εορτολογικά είναι το τελευταίο γεγονός του οποίου την ανάμνηση τελούμε. Ένα παράδοξο φαινόμενο είναι ότι, ενώ εορτάζουμε την Κοίμηση της Θεοτόκου, η εορτή αυτή αντί να είναι πένθιμη, ανάμνηση λύπης και αιτία θρήνου, αντιθέτως είναι χαρμόσυνη, είναι πανηγύρι. Η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου χαρακτηρίζεται ως «το Πάσχα του καλοκαιριού».
Οι μεγάλες εορτές έχουν ημέρες που τις δορυφορούν, τις συνοδεύουν και τις προετοιμάζουν. Τα Χριστούγεννα έχουν σαράντα ημέρες νηστεία και το Πάσχα μαζί με την Τεσσαρακοστή έχει και την Μεγάλη Εβδομάδα. Όπως το Πάσχα προετοιμάζεται με νηστεία, με την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, έτσι και στο «Πάσχα του καλοκαιριου» προτάσσεσαι νηστεία, προηγείται χρονική περίοδος προετοιμασίας. Οι ημέρες από πρώτης Αυγούστου έως τις δέκα τέσσερεις, δύο εβδομάδες δηλαδή, είναι ημέρες νηστείας και πνευματικής προετοιμασίας για την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Αρχικά η πρώτη εβδομάδα ήταν νηστεία για την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Σύντομα όμως συνδέθηκε με την δεύτερη εβδομάδα που ήταν αφιερωμένη στην Θεοτόκο και έγινε ενιαία δεκαπενθήμερη νηστεία, με αποτέλεσμα η έκτη Αυγούστου να μην είναι λήξη νηστείας, αλλά να συμπεριλαμβάνεται σε αυτήν και να καταλύει ψάρι. Επιπλέον η παραμονή της Κοιμήσεως δεν είναι αυτοτελής ημέρα αλλά συνοδεύει την εορτή και ονομάζεται προεόρτιος της εορτής της Κοιμήσεως. Η εορτή έχει και απόδοση και ενώ οι εορτές αποδίδονται την όγδοη ημέρα, δηλαδή όταν κλείσουν τον εβδομαδιαίο κύκλο, η εορτή της Κοιμήσεως αποτελεί εξαίρεση, όπως και το Πάσχα που αποδίδεται την τεσσαρακοστή ημέρα, έτσι η Κοίμηση της Θεοτόκου αποδίδεται την ενάτη ημέρα, στις είκοσι τρείς Αυγούστου και είναι η ημέρα αυτή γνωστή ως τα εννιάμερα της Παναγίας.
Η γη, το χώμα, ο τάφος δεν μπόρεσαν να κρατήσουν αυτήν που η μήτρα της έγινε «εὐρυχωροτέρα τῶν οὐρανῶν», που χώρεσε «ὁ ἀχώρητος παντί». «Τάφος καί νέκρωσις οὐκ ἐκράτησεν, ὡς γάρ ζωῆς μητέρα πρός τήν ζωήν μετέστησεν». Η Θεοτόκος είναι το αγιότερο πρόσωπο μετά τον Τριαδικό Θεό. Είναι ακόμη και πάνω από τους αγγέλους. «Τήν τιμιωτέραν τῶν Χερουβίμ καί ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ». Στο πρόσωπο της Θεοτόκου επικεντρώνεται η Θεία Οικονομία για την σωτηρία του ανθρώπου. Η Παναγιά μας συνένωσε τα αντίθετα. Ψάλλουμε στους Χαιρετισμούς: «Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε». Και νύμφη και ανύμφευτος. Στην εορτή της Κοιμήσεώς Της, λέμε «ἐν τῇ κοιμήσει σου νέκρωσις ἄφθορος». Ο θάνατος της Θεοτόκου δεν είναι φθορά. Η Παναγιά μας μετέστη στην αφθαρσία.
«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή ΙΒ’ Ματθαίου
(30 Αυγούστου 2020)
Βρισκόμαστε μια ημέρα μετά από την εορτή του Τιμίου Προδρόμου, μετά το θλιβερό γεγονός του μαρτυρίου, της αποτομής της τιμίας κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και Βαπτιστού του Χριστού μας. Μια μέρα μετά και σήμερα το Ευαγγέλιο μας παρουσιάζει έναν πλούσιο που δεν μπορούσε να αποχωριστεί τα υλικά αγαθά του διότι ήταν προσκολλημένος σε αυτά.
Από την μια μεριά δεσπόζει το πρόσωπο του Προδρόμου. Από την άλλη παρουσιάζεται η περίπτωση του πλουσίου. Ο Πρόδρομος είναι φτωχός και ακτήμων. Ο πλούσιος έχει περιουσία, έχει κτήματα πολλά. Όμως στην ιστορία έμεινε γνωστός ο φτωχός και ασκητής Ιωάννης ο Πρόδρομος. Ο πλούσιος έμεινε άγνωστος και άσημος. Πόσα ονόματα, πόσες ιδιότητες γνωρίζουμε του Προδρόμου; Όταν τον μνημονεύουμε στις ακολουθίες λέμε: του Τιμίου, Ενδόξου, Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου. Τίμιος, Ένδοξος, Προφήτης, Πρόδρομος, Βαπτιστής. Όλα αυτά ο Ιωάννης! Τι γνωρίζουμε για τον πλούσιο; Το Ευαγγέλιο δεν αναφέρει, δεν διασώζει ούτε πώς ονομαζόταν. Ούτε το όνομά του. Τίποτε, εκτός από την πλεονεξία του δεν γνωρίζουμε για τον πλούσιο. Ούτε ποιος ήταν, ούτε πώς τον έλεγαν.
Στην αγιοκατάταξη της Εκκλησίας μας, ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος κατέχει την δεύτερη θέση. Τι είπε ο Χριστός για τον Πρόδρομο; «οὐκ ἐγήγερται ἐν γεννητοίς γυναικών μείζων Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ». Δεν βρέθηκε ανάμεσα στους γεννημένους από γυναίκα ανώτερος από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή. Σπουδαίο εγκώμιο! Τιμητικά λόγια! Κι αυτά ελέχθησαν για τον Πρόδρομο. Υπάρχει στην ορθόδοξη εικονογραφία η εικόνα της Δεήσεως. Αυτή η εικόνα τοποθετεί στο μέσον τον Χριστό και εκατέρωθεν την Θεοτόκο και τον Πρόδρομο. Αυτή η σειρά αποτυπώνεται και στη σειρά των εικόνων στα τέμπλα των Ιερών Ναών. Η Ωραία Πύλη είναι η θύρα από την οποία έρχεται η Θεία Κοινωνία, ο Χριστός. Και αυτή η παρουσία, δηλώνεται με την εικόνα του Χριστού στα δεξιά όπως βλέπουμε την Ωραία Πύλη. Η Ωραία Πύλη δηλαδή και η εικόνα του Χριστού θεωρούνται ως ενιαίο σύνολο. Δεξιά κι αριστερά της Ωραίας Πύλης και της εικόνας του Χριστού τοποθετούνται οι εικόνες με τα πρόσωπα, της Θεοτόκου και του Προδρόμου. Μετά τον Χριστό, πρώτη η Παναγιά μας. Και μετά; Ο Πρόδρομος. Τέτοια σημαντική θέση κατέχει στην Εκκλησία μας ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Σημαντική είναι και η αποστολή του Ιωάννου του Προδρόμου και στους κεκοιμημένους ανθρώπους, αφού και εκεί προείπε ότι ο Χριστός ενσαρκώθηκε και σώζει και εκείνους που βρίσκονται στον άδη, με την κατάβασή του στον άδη. Ο Πρόδρομος κήρυξε και σε εκείνους που βρισκόταν στον άδη: «εὐηγγελίσω καί τοίς ἐν ἅδῃ».
Ο Πρόδρομος λοιπόν κήρυξε στον άδη, εκεί που σύμφωνα με το τροπάριο δεν υπάρχει διάκριση σε άρχοντα ή πολίτη, πλούσιο ή φτωχό, δίκαιο ή αμαρτωλό. «Ἆρα τίς ἐστι; Βασιλεύς, ἢ στρατιώτης, ἢ πλούσιος, ἢ πένης, ἢ δίκαιος, ἢ ἁµαρτωλός;». Αυτό δεν είχε κατανοήσει ο πλούσιος του Ευαγγελίου, ότι τα υλικά είναι φθαρτά και πρόσκαιρα και δεν μπορούν να προσφέρουν στον άνθρωπο την πραγματική ευτυχία. Το γεγονός που δεν είχε κατανοήσει ο πλούσιος ήταν, όχι απλά η τήρηση του νόμου, αλλά η υπέρβαση του νόμου. Ότι ο Χριστός έρχεται να δώσει οντολογικό νόημα στην ύπαρξη του ανθρώπου, ώστε όχι απλά να είναι καλός πολίτης, αλλά άγιος άνθρωπος, με βιωματική καλοσύνη. Ότι πράττει να το κάνει όχι επειδή του το ορίζει κάποιος νόμος, αλλά επειδή αυτό τον εκφράζει και του δημιουργεί ευτυχία. Αυτό για να το πετύχει και να ξεφύγει από τα στεγανά ενός νόμου και να πράττει το σωστό είναι να λαμβάνει νόημα ζωής από το γεγονός της αγάπης. Προσφέροντας αγάπη, αυτό να γίνεται το αληθινό περιεχόμενο της ζωής του. Έτσι μόνο θα ξεφύγει από κάθε κατάσταση που υποδουλώνει τον άνθρωπο, όπως ύλη, χρήμα, ειδωλολατρία, αθεΐα, θυμό και εκδίκηση, και θα βιώνει την ελευθερία που προσφέρει η αγάπη, αυτή που δίδαξε ο Χριστός, αυτήν που έδωσε ο Θεός για να λαμβάνει νόημα η ύπαρξη του ανθρώπου.
π. Ν. Μ.