Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος εἶναι ἕνα πολύ παλαιό ἐξωκλήσιο στήν περιοχή "Κάτω Μαράθι", δυτικά τοῦ χωριοῦ Κῶστος. Πρόκειται γιά ἕνα πολύ μικρό (1) τρουλλαῖο ἐξωκλήσιο, στό ὁποῖο πρίν λίγα χρόνια πρόσθεσαν ἕναν ἀκαλαίσθητο ἐπιπεδόστεγο νάρθηκα, μέ μονότοξο κτιστό καμπαναριό. Τό ἐξωκλήσιο αὐτό ἀνήκει σέ μιά παραλλαγή τῶν μονόκλιτων σταυροειδῶν ἐγγεγραμμένων τρουλλαίων ναῶν. Κατά τόν τύπον αὐτόν, τά τέσσερα στηρίγματα τοῦ τρούλλου, ἀντί νά στέκονται ἐλεύθερα στό ἐσωτερικό τοῦ ναοῦ, ἔχουν προσκολληθεῖ, σάν μεγάλες παραστάδες, στούς δύο μακρούς, ἐξωτερικά, τοίχους (2). Ἡ κόγχη τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, ἐξωτερικά καί ἐσωτερικά, εἶναι τμῆμα κύκλου. Ὁ τροῦλλος ἔχει μορφή κόλουρου κώνου. Δέν συναντήσαμε ὑπέρθυρα ἤ κτητορικές ἐπιγραφές, κατά τήν ἄποψη, ὅμως, τοῦ καθηγητῆ κ. Γεωργίου Δημητροκάλλη, τό ἐξωκλήσιο αὐτό πρέπει νά χρονολογηθεῖ μεταξύ τοῦ 11ου καί τοῦ 13ου αἰ., εἶναι δηλαδή βυζαντινό (3). Στό ἁπλό ξύλινο τέμπλο του, ὑπάρχουν οἱ παρακάτω εἰκόνες διαστ. 0,20Χ0,25μ.: α) Παναγία, β) Δευτέρα Παρουσία. Ὁ Χριστός ἔνθρονος, ἀριστερά ἡ Παρθένος καί δεξιά ὁ Πρόδρομος, σέ στάση δεήσεως. Καί οἱ δύο εἶναι παλαιές εἰκόνες, μέτριας τέχνης καί ἀνήκουν, πιθανῶς, στόν 19ο αἰ. καί γ) Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, νεώτερη εἰκόνα. Κάτω δεξιά, ἡ ἐπιγαφή: 1931 Π.Π. Τό σπάνιο αὐτό, λόγῳ τῆς ἀρχιτεκτονικῆς μορφῆς του, ἀλλά καί τῆς ἐποχῆς κατά τήν ὁποία ἀναγέρθηκε, ἐξωκλήσιο, ἀποτελεῖ ἀληθινό κόσμημα, ὄχι μόνο τῆς περιοχῆς, ἀλλά καί ὁλόκληρου τοῦ νησιοῦ. Εἶναι ἰδιωτικό. Ἀνήκει στούς κληρονόμους Μιχαήλ Σκαραμαγκᾶ. (ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ) 1. Μέσος ὅρος ἐξωτερικῶν διαστάσεων, μαζί μέ τήν κόγχη τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, 4,00Χ5,50μ. 2. Γεωργ. Δημητροκάλλη, Οἱ βυζαντινοί ναοί τῆς Πάρου, Πρακτικά Ἐπιστημ. Συνεδρίου "Ἣ Ἑκατονταπυλιανή καί ἡ Χριστιανική Πάρος, Πάρος 1998, σελ. 196. 3. Γεωργ. Δημητροκάλλη, ὅ.π., σελ. 198. Εὐχαριστῶ θερμά τόν κ. Νικόλαο Μοστράτο, γιά τήν βοήθεια πού μοῦ πρόσφερε καί τήν ἐπίσκεψή μου στήν περιοχή "Μαράθι", γιά τήν μελέτη τῶν ἐξωκλησίων της.