Στό ναό τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, μέ τόν ὁποῖο θά ἀσχοληθοῦμε εὐθύς ἀμέσως, ὀφείλει τήν ὀνομασία Πρόδρομος, τό ἕνα ἀπό τά δύο χωριά πού συγκροτοῦν τό Δημοτικό Διαμέρισμα Ἀρχιλόχου (1). Παλαιότερα, τό χωριό αὐτό ὀνομαζόταν Δραγουλᾶς. Ὁ ναός αὐτός, πού εἶναι ὁ ἐνοριακός ναός τοῦ χωριοῦ, εἶναι μία μονόκλιτη τρουλλαία βασιλική, ἡ ὁποία ἔχει προσκολληθεῖ σέ παλαιότερο μονόκλιτο καμαροσκεπῆ ναό, ἀφιερωμένο στόν Ἅγ. Δημήτριο. Ἀργότερα, στή δυτική ὄψη τοῦ ναοῦ προστέθηκε ὁ νάρθηκας, ὁ ὁποῖος ἔχει ἐπικλινῆ στέγη. Οἱ δύο ναοί καί ὁ νάρθηκας ἐπικοινωνοῦν μεταξύ τους μέ καμάρες. Πάνω σέ σκεπαστή στοά πού συνδέει τό ναό τοῦ Προδρόμου, μέ τό οἴκημα πού βρίσκεται στήν ἀπέναντι πλευρά τοῦ δρόμου, ἔχει ἀναγερθεῖ περίτεχνο μαρμάρινο κωδωνοστάσιο. Ὁ τροῦλλος τοῦ ναοῦ εἶναι κυλινδρικός καί, ἀντί παράθυρα, ἔχει ἀνατολικά καί δυτικά, δύο στενά ἀνοίγματα. Ὑπάρχουν δύο εἴσοδοι, στό ναό, στή δυτική του ὄψη. Ὑπέρθυρα καί κτητορικές ἐπιγραφές δέν ὑπάρχουν. Στό δάπεδο τοῦ νότιου κλίτους, πού εἶναι ἀφιερωμένο, ὅπως ἀναφέραμε, στόν Τίμιο Πρόδρομο, ὑπάρχει σειρά τάφων. Στίς πλάκες πού καλύπτουν αὐτούς τούς τάφους, ὑπάρχει πλούσιος διάκοσμος, μέ φυτικά καί ἄλλα διακοσμητικά στοιχεῖα. Σέ μιά ἀπ' αὐτές, πού βρίσκεται κάτω ἀπό τόν τροῦλλο καί εἶναι πολύ φθαρμένη, μόλις διακρίνουμε, σκαλισμένο, τόν δικέφαλο ἀετό καί τήν ἐπιγραφή: .....................ος...............ιωτά (του) Ἁγίας Τριάδος καί ἐπι- τρόπου............................................. Καζανόβας..................................... ................................ρ σ(ι)βίας (2) Σέ ἄλλη ἐπιτύμβια πλάκα τοῦ ἴδιου δαπέδου, μέ πολλή δυσκολία, διαβάζουμε: 1737 Μαρτίου 2 ἐτελιόθυ διά .............. ἐξόδου καί ................. ........................................ (3) Ἡ Ἁγία Τράπεζα τοῦ ναοῦ βρίσκεται στό μέσον τοῦ Ἱεροῦ Βήματος. Στό περίτεχνο ξυλόγλυπτο ἐπιχρυσωμένο τέμπλο βρίσκονται τρεῖς εἰκόνες: α) Παναγία τοῦ Πάθους (0,77Χ1,05). Εἰκόνα καλῆς τέχνης, πιθανόν τοῦ τέλους τοῦ 17ου ἤ τῶν ἀρχῶν τοῦ 18ου αἰ. β) Χριστός Παντοκράτωρ (0,72Χ1,05). Τῆς ἴδιας τέχνης καί τῆς ἴδιας ἐποχῆς μέ τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας. καί γ) Τό Γενέσιον τοῦ Προδρόμου (0,80Χ1,05). Ἡ ἴδια τεχνοτροπία μέ τίς δύο προηγούμενες εἰκόνες. Πρέπει νά χρονολογηθεῖ στήν ἴδια μέ αὐτές ἐποχή. Στά θωράκια τῶν παραπάνω εἰκόνων, εἰκονίζονται ἀντίστοιχα ζωγραφικές παραστάσεις μέ τά ἀκόλουθα θέματα: α) Ἡ Ἁγία Βάτος - Μωυσῆς ἐν τῷ Σινᾷ ὀρος, β) Ὁ Παράδεισος καί γ) Ἡ Ἐξορία τοῦ Ἀδάμ. Στό πέτασμα τῆς Ὡραίας Πύλης, ὑπάρχει συμβολική παράσταση τοῦ Χριστοῦ μέσα στό Ἅγ. Ποτήριο. Κάτω, ἀριστερά καί δεξιά, δύο ἄγγελοι σεβίζουν, ἐνῶ ψηλά πετοῦν δύο μικρά χερουβείμ. Τά βημόθυρα εἶναι ἁγιογραφημένα σέ δύο ζῶνες. Στήν ἐπάνω ζώνη εἰκονίζεται ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου, ἐνῶ στήν κάτω, δύο ἀδιάγνωστοι προφῆτες. Στή θύρα τῆς προθέσεως, εἰκονίζεται ὁ Ἄρχων Μιχαήλ. Πολύ παλαιά εἰκόνα. Στόν μονόκλιτο καμαροσκεπῆ ναό τοῦ Ἁγ. Δημητρίου, πού βρίσκεται, ὅπως ἀναφέραμε, βόρεια τοῦ ναοῦ τοῦ Προδρόμου, ἡ Ἁγία Τράπεζα εἶναι στό μέσον τοῦ Ἱεροῦ Βήματος. Στό ξυλόγλυπτο καί ἐπιχρυσωμένο, ἀλλά ἁπλούστερο ἀπό τό πρῶτο, τέμπλο, ὑπάρχουν οἱ παρακάτω εἰκόνες, διαστ. 0,40Χ0,75 μ.: α) Κοίμησις τῆς Θεοτόκου. β) Χριστός Μέγας Ἀρχιερεύς. Στό κάτω μέρος τῆς εἰκόνας, ἡ ἀφιερωτική ἐπιγραφή: Δι' ἐξόδων Παρασκευῆς Π. Καβάλλη αϠ (=1900). γ) Ἅγ. Δημήτριος. Εἰκονίζεται ἔφιππος ὁ ἅγιος, ἐνῶ ἑτοιμάζεται νά φονεύσει τόν Λυαῖο, πού εἶναι πεσμένος στή γῆ. Ἔχει μόνο τή χρονολογία αϠ (=1900) καί δ) Ἅγ. Μόδεστος, ἔνθρονος. Κάτω ἀριστερά, ἡ χρονολογία αωνθϘ (=1859). Τά θωράκια τῶν εἰκόνων καί τά βημόθυρα ἔχουν μόνο ζωγραφικές διακοσμήσεις, ἐνῶ στό πέτασμα τῆς Ὡραίας Πύλης καί στή θύρα τῆς Προθέσεως δέν ὑπάρχουν ζωγραφικές παραστάσεις. Σέ ἰδιαίτερο προσκυνητάριο ὑπάρχει εἰκόνα τῆς Παναγίας, μέ πολύ παλαιό ξύλινο πλαίσιο (0,78Χ1,00). Ἡ κύρια εἰκόνα (0,42Χ0,72) παρουσιάζει τήν Παναγία χωρίς τόν Χριστό, μέ τά χέρια σέ στάση δεήσεως. Εἶναι εἰκόνα πολύ καλῆς τέχνης καί δέν ἀποκλείεται νά ἀνήκει στόν 17ο αἰ. Στόν τοῖχο τοῦ νάρθηκα εἶναι ἀναρτημένη καί ἄλλη ἐνδιαφέρουσα εἰκόνα τῆς Παναγίας (0,60Χ0,77). Ἔχει τήν ἐπωνυμία Ἡ Κυρία τῶν Ἀγγέλων. Εἰκονίζεται ἡ Θεοτόκος ἔνθρονη, ἐνῶ δύο ἄγγελοι κρατοῦν στέμμα ἐπάνω ἀπό τήν κεφαλή της. Σέ ἄλλο προσκυνητάριο, πού βρίσκεται κι αὐτό στό νάρθηκα, βρίσκεται πολύ παλαιά εἰκόνα τοῦ Ἁγ. Ἀντωνίου (0,38Χ0,54), ἡ ὁποία ὅμως, εἶναι πάρα πολύ φθαρμένη. Στόν ἀνατολικό τοῖχο εἶναι ἀναρτημένη πολύ παλαιά εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Εἰκονίζεται σ' αὐτή ὁ Κύριος, ἔνθρονος, ὡς Μέγας Ἀρχιερεύς. Εἶναι εἰκόνα πολύ καλῆς τέχνης καί χρονολογεῖται, πιθανῶς, στόν 17ο αἰ. Τέλος, σέ ὑαλόφρακτη προθήκη στό νάρθηκα, βρίσκεται ὁ παλαιός ξυλόγλυπτος, ἐπιχρυσωμένος, ἐπιτάφιος τοῦ ναοῦ. Ὁ ἐνοριακός ναός τοῦ Προδρόμου, στό ὁμώνυμο χωριό, ἔχει κηρυχθεῖ ἀπό τό Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ, ἱστορικό διατηρητέο μνημεῖο (4). (ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ) 1. Εὐχαριστῶ ἰδιαίτερα τόν ἐφημέριο τοῦ χωριοῦ αἰδεσ. π. Ἰωάννη Νικηφοράκη, γιά τήν βοήθεια πού μοῦ πρόσφερε κατά τήν ἐπίσκεψή μου στούς ναούς τῆς ἐνορίας του. 2. Ἀναστ. Ὀρλάνδου, ΑΒΜΕ, τόμ. ΙϘ, τ. 1, 1964, σελ. 10. 3. Ἀναστ. Ὀρλάνδου, ΑΒΜΕ, τόμ. ΘϘ, τ. 2, 1961, σελ. 218. 4. ΦΕΚ 426/Β/3 - 7 - 1992.