ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΡΟΝΑΞΙΑΣ
«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου
5 Φεβρουαρίου 2023
Η σημερινή Κυριακή, η επονομαζόμενη Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, σηματοδοτεί την έναρξη της σπουδαίας εορταστικής περιόδου του Τριωδίου. Ονομάζεται Τριώδιο από το λειτουργικό βιβλίο που χρησιμοποιείται από σήμερα έως την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου. Από υμνογραφικής απόψεως, οι κανόνες της ακολουθίας του Όρθρου σταδιακά κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής περιέχουν τρεις ωδές αντί των εννέα ωδών που απαρτίζουν συνήθως τα υπόλοιπα υμνολογικά βιβλία της Ορθόδοξης λατρείας, όπως η Παρακλητική ή τα Μηναία. Σκοπός αυτού του εκκλησιαστικού εορτολογικού γεγονότος, που κορυφώνεται με την εορτή του θείου πάθους, του Σταυρικού Θανάτου και της ενδόξου Αναστάσεως του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, είναι η προσωπική μας πνευματική πορεία προς την απαλλαγή και την κάθαρση από τα αμαρτωλά πάθη και την κατά χάριν θέωσή μας. Γι’ αυτό το λόγο, οι ποιητές, οι υμνογράφοι των τροπαρίων του Τριωδίου, καθώς και τα βιβλικά αναγνώσματα που αναγιγνώσκονται αυτή την περίοδο, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, προέρχονται από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Το περιεχόμενο των ύμνων και των αγιογραφικών περικοπών αναφέρονται στη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου «καλά λίαν» από τον Τριαδικό Θεό, την πτώση των πρωτοπλάστων από την παραδείσια κατάσταση ένεκα της παρακοής τους στο θέλημα του Θεού, παρασυρόμενοι από το ψεύδος του Διαβόλου, ότι με την ανυπακοή τους στη θεϊκή εντολή θα γίνουν και οι ίδιοι θεοί. Εξιστορούν, ακόμη, το σχέδιο της θείας οικονομίας για τη λύτρωση του ανθρώπινου γένους από το θάνατο και την αμαρτία, με την Σάρκωση, τη Σταυρική θυσία ,την Ανάσταση και την ένδοξο Ανάληψη εις τα Δεξιά του Θεού Πατρός του Υιού του Θεού, Ιησού Χριστού. Επίσης, ιδιαίτερα την περίοδο αυτή απαιτείται ως πιστά μέλη της Εκκλησίας να εντείνουμε τον πνευματικό μας αγώνα με περισσότερη κατάνυξη και περισυλλογή. Σ’ αυτό συντελεί και η σταδιακή αλλαγή στις διατροφικές μας συνήθειες μέχρι την αυστηρή, καθημερινή Τεσσαρακονθήμερη νηστεία. Έτσι, αυτή την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου επιτρέπεται η κατάλυση όλων των τροφών ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή, για να ενισχυθούμε σωματικά, αντλώντας σωματικές δυνάμεις για την επίπονη και μακρά πνευματική οδοιπορία που θα διανύσουμε μέχρι την εορτή της Αναστάσεως του Χριστού.
Μετά από τα παραπάνω σχόλια σχετικά με την σημασία του Τριωδίου στον εκκλησιαστικό μας βίο, στη συνέχεια θα επικεντρωθούμε στη σημερινή αποστολική και ευαγγελική περικοπή. Συγκεκριμένα, το αποστολικό ανάγνωσμα της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου προέρχεται από την Β’ προς Τιμόθεο επιστολή του αποστόλου Παύλου, όπου ο απόστολος των εθνών υπενθυμίζει στον αγαπημένο του μαθητή, Τιμόθεο, να τον μιμηθεί στον τρόπο που βίωνε και έπραττε την διδασκαλία του Κυρίου. O Τιμόθεος ήταν συνοδοιπόρος του στην ιεραποστολική του δράση, γνώρισε από κοντά τον κατά Θεώ βίο του και τον κόπο του για να κηρυχθεί το ευαγγέλιο, προσπαθώντας να παραμερίσει τα εμπόδια και τους κινδύνους των διωκτών του Λόγου του Θεού. Έγινε και ο ίδιος αποδέκτης των χριστιανικών αρετών που διέκριναν τον απόστολο Παύλο: την πίστη, την μακροθυμία, την αγάπη και την υπομονή του. Καλείται, λοιπόν, να τον μιμηθεί, όπως και σε εμάς με τη χάρη του Θεού μάς δίνεται η δυνατότητα για άλλη μια φορά να αγωνιστούμε με πιο ένθερμη διάθεση για μετάνοια και ριζική αλλαγή της ύπαρξής μας, σύμφωνα με το θέλημα του Χριστού. Οι νουθεσίες του αποστόλου Παύλου αφορούν και όλα τα βαπτισμένα εις το όνομα της Αγίας Τριάδος συνειδητά μέλη της Εκκλησίας του Χριστού, να ακολουθήσουν, δηλαδή, το παράδειγμά του, αγωνιζόμενοι να αποκτήσουν με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος τις παραπάνω αρετές , ώστε να γίνουν και οι ίδιοι αντάξιοι κήρυκες του θείου Λόγου. Έτσι, παίρνοντας παράδειγμα από τους Αγίους της Εκκλησίας μας, προσπαθούμε να παραμένουμε ακλόνητοι στην πίστη των αγίων πατέρων μας, να ασκηθούμε να τους ομοιάσουμε στην μακροθυμία, στη συγχωρητική στάση που έδειχναν προς τους εχθρούς τους, να κατορθώσουμε να αγαπάμε ανιδιοτελώς και να θυσιαζόμαστε για το πλησίον μας, όπως πράττει ο Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός, που Πέθανε πάνω στο Σταυρό για τη σωτηρία μας, χαρίζοντας με την ένδοξο Ανάστασή Του την αιώνιο ζωή και την κατά χάριν κοινωνία μας με τον Τριαδικό Θεό. Ακόμη, χρειάζεται να καταβάλλουμε έντονη προσπάθεια για να έχουμε υπομονή απέναντι στις προσβολές των αιρετικών παραφυάδων κατά της Ορθοδόξου πίστεως και απέναντι στις επιθέσεις των αντίχριστων δυνάμεων που ταλανίζουν διαχρονικά το πλήρωμα της Εκκλησίας, προσπαθώντας να το οδηγήσουν στην απώλεια. Για να είμαστε εδραίοι στα νάματα της Ορθόδοξης διδασκαλίας και απερίσπαστοι από τις πονηρές επιβουλές στην πνευματική μας προσπάθεια για την καταπολέμηση των αμαρτωλών παθών μας και τον εμπλουτισμό μας με τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος, που είναι οι αρετές που απαριθμήσαμε προηγουμένως και οι οποίες κοσμούν όλους τους Αγίους μας, πέρα από την ενεργό συμμετοχή μας στη μυστηριακή ζωή της Ορθόδοξης λατρείας, είναι αναγκαία και η πνευματική μας ανατροφή με τη μελέτη της Αγίας Γραφής και με τα έργα των αγίων θεοφόρων πατέρων, οι οποίοι συγκροτούν την Ορθόδοξη θεολογία. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η διαπαιδαγώγηση από την παιδική ηλικία και η διά βίου εν Χριστώ μόρφωσή μας με την ενεργό παρουσία μας στις κατηχητικές, ομιλητικές συνάξεις ή τη πληροφόρηση από οποιοδήποτε άλλο προσφερόμενο μέσο της σύγχρονης εποχής, ώστε να είμαστε εντονότερα καταρτισμένοι θεολογικά και σε εγρήγορση για την αντιμετώπιση των ποικίλων σημερινών αιρετικών και παραθρησκευτικών ομάδων, αλλά και περισσότερο θωρακισμένοι απέναντι στις διάφορες υλιστικές θεωρίες που αμφισβητούν την ύπαρξη του Θεού.
Κλείνοντας την αναφορά μας στον Απόστολο της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου, θα προχωρήσουμε σε ένα σύντομο σχολιασμό του ευαγγελικού αναγνώσματος της σημερινής Κυριακής. Πρόκειται για την περικοπή από το Κατά Λουκά Ευαγγέλιο στην οποία ο Κύριος είπε τη γνωστή σε όλους μας παραβολή της προσκύνησης στο ναό του Σολομώντος από έναν τελώνη και ένα φαρισαίο. Ο Χριστός χρησιμοποιεί σε αυτή τη διήγηση αυτούς τους δύο τύπους ανθρώπων που στο πρόσωπό τους εκπροσωπούνται δύο επιφανείς κοινωνικές τάξεις, οι οποίες διαδραμάτιζαν σημαντική κοινωνική και οικονομική επιρροή στην εποχή της Καινής Διαθήκης. Οι τελώνες, δηλαδή οι φοροεισπράκτορες, λόγω των αθέμιτων και άδικων μέσων που μεταχειρίζονταν για την είσπραξη των φόρων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, θεωρούνταν αμαρτωλοί και διεφθαρμένοι, προκαλώντας την αποστροφή του κοινωνικού συνόλου. Ενώ, οι Φαρισαίοι αποτελούσαν την ανώτερη θρησκευτική τάξη του Ιουδαϊκού γένους και διακρίνονταν για τον ευσεβισμό τους και την αυστηρή τήρηση των Μωσαϊκών Διατάξεων. Ο τελώνης, λοιπόν, έχοντας επίγνωση των αμαρτιών του, αφού μετανόησε ειλικρινά, αποφασισμένος να απαλλαχθεί οριστικά από το αμαρτωλό βίο του, προστρέχει στο ναό συντετριμμένος και προσεύχεται στο Θεό με μεγάλη ταπείνωση για να τον συγχωρέσει. Σε αντίθεση με τον Φαρισαίο, o οποίος ένιωθε πνευματικά αυτάρκης, αφού πίστευε ότι τηρούσε στο ακέραιο όλες τις θεϊκές εντολές και τις παραδόσεις που παρέδωσε ο Μωυσής στον Ισραηλιτικό λαό. Ο Φαρισαίος προσεύχεται στο μέσο του ναού, επιδεικτικά, με μεγάλη υπερηφάνεια, ευχαριστώντας το Θεό για τα επιτεύγματά του, ενώ παράλληλα κατακρίνει τον τελώνη, λέγοντας ότι είναι αμαρτωλός και επιδοκιμάζοντας τον ενάρετο εαυτό του. Έτσι, λοιπόν, το Ευαγγέλιο της σημερινής Κυριακής, με την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου, προβάλει την κορυφαία αρετή της ταπείνωσης, η οποία αποτελεί το θεμέλιο για την πνευματική μας ανάπτυξη και την εν Χριστώ σωτηρία μας. Γι’ αυτό και οι άγιοι πατέρες της Εκκλησίας μας θέσπισαν τα συγκεκριμένα αναγνώσματα της Καινής Διαθήκης στην έναρξη της περιόδου του Τριωδίου, για να καταβάλλουμε περισσότερη αγωνιστική διάθεση ανάλογα με τις δυνατότητές μας και, Θεού επιτρέποντος, δια της μετοχής μας στα μυστήρια της Εκκλησίας, να αποκτήσουμε ταπεινό φρόνημα. H καλλιέργεια της αρετής της ταπεινοφροσύνης αποτελεί το έναυσμα για την απόκτηση των προαναφερομένων αρετών που περιγράφονται στη σημερινή αποστολική περικοπή, δηλαδή της πίστεως, της αγάπης, της μακροθυμίας και της υπομονής απέναντι στις δοκιμασίες του πολυώδυνου βίου μας, καθώς και την ακλόνητη στάση μας στις πολυποίκιλες διώξεις δια την εν Χριστώ ομολογία μας.
Αγαπητοί μου αδελφοί, ολοκληρώνοντας, ας έχουμε ως προμετωπίδα της πνευματικής μας άσκησης το τροπάριο του Όρθρου των Κυριακών του Τριωδίου. Συγκεκριμένα, παραφράζοντας το δοξαστικό του ν’ ψαλμού κατά την τάξη του εωθινού ευαγγελίου: «Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα», ας ικετεύουμε όπως ο υμνωδός τον Κύριο, την πηγή της Αληθινής Ζωής, να μας ανοίξει τις πύλες της μετανοίας και να παρακαλούμε τον Ζωοδότη Κύριο να μας αξιώσει να διαβούμε το κατώφλι της ειλικρινής μεταμέλειας. Για αυτό το σκοπό οφείλουμε να έχουμε όλες τις πνευματικές μας αισθήσεις σε εγρήγορση από την έναρξη κιόλας της περιόδου του Τριωδίου, την οποία σηματοδοτεί η σημερινή Κυριακή, έχοντας προσηλωμένο τον νου μας στη λατρευτική ζωή και την ποιμαντική δραστηριότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προσέχοντας να μην παρασυρθούμε από το κοσμικό πνεύμα των ημερών, που καλούν σε αχαλίνωτη διασκέδαση. Στόχος αυτής της κοπιώδους προσπάθειας είναι να μας αξιώσει η χάρις του Αγίου Πνεύματος, αποκαθαρμένοι από τα αμαρτωλά πάθη μας, δια του θείου ελέους Του, να ξαναγίνουμε καθαροί ναοί Του και άξιοι, ώστε ο Παράκλητος, το Πνεύμα της Αληθείας, να ενοικήσει εντός μας. Τέλος, ας παρακαλέσουμε τον Οικτίρμονα Τριαδικό Θεό, όπως δικαίωσε τον ταπεινά προσερχόμενο τελώνη, να αποδεχθεί και τη δική μας την σπαρακτική ικεσία: «Ο Θεός ιλάσθητοί μοι τω αμαρτωλώ». Γένοιτο!
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΡΟΝΑΞΙΑΣ
«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή του Ασώτου
12 Φεβρουαρίου 2023
Δεύτερη Κυριακή του Τριωδίου σήμερα, η επονομαζόμενη Κυριακή του Ασώτου. Η ονομασία της προέρχεται από τη σχετική παραβολή του Κυρίου, η οποία αναφέρεται στο Κατά Λουκά Ευαγγέλιο. Θεωρείται το πιο σπουδαίο δείγμα του μεγαλείου της χριστιανικής διδασκαλίας σχετικά με την συγχώρεση και την ακράδαντη αγάπη του Κυρίου προς το απολωλός πλάσμα Του, τον άνθρωπο. Ορθά έχει ειπωθεί, ότι, αν σωζόταν μόνο η συγκεκριμένη παραβολή απ’ ολόκληρο το ευαγγέλιο, θα αρκούσε για να φανερωθεί η αλήθεια του ευαγγελικού μηνύματος, δηλαδή το πατρικό ενδιαφέρον του Τριαδικού Θεού για την εκπλήρωση του σχεδίου της θείας οικονομίας για τη σωτηρία μας και τη λύτρωσή μας από την αμαρτία και την εξουσία του διαβόλου. Με την Ενανθρώπηση και όλο το έργο του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, του β’ προσώπου της Αγίας Τριάδος, καθώς και το Σταυρικό Θάνατο, την ένδοξο Ανάσταση και την Ανάληψή Του έδωσε την δυνατότητα στο ανθρώπινο γένος να επιστρέψει στην προπτωτική του κατάσταση. Αργότερα, κατά την ημέρα της Πεντηκοστής με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος και την ίδρυση της Εκκλησίας, με κεφαλή τον Χριστό και μέλη όσους λαμβάνουν το μυστήριο του βαπτίσματος και το μυστήριο του χρίσματος, οι άνθρωποι αποκτούν την ευκαιρία, αφού μετανοήσουν, να φτάσουν στην κατά χάριν κοινωνία με το Θεό. Έτσι, λοιπόν, στο πρόσωπο του άσωτου υιού της παραβολής συναντάμε την δική μας πνευματική κατάσταση. Πολλές φορές παρασυρμένοι από τις σειρήνες των υλικών απολαύσεων απομακρυνόμαστε από το Λόγο του Ευαγγελίου με την δικαιολογία ότι είναι δύσκολο να εφαρμοσθεί στους σημερινούς καιρούς. Με αυθάδη τρόπο τυγχάνει να εγκαταλείπουμε τις νουθεσίες των Αγίων Πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας διασκορπίζοντας άσωτα τις δωρεές που μας χορηγεί το Πανάγιο Πνεύμα για την ανακούφιση και την εν Χριστώ σωτηρία του πλησίον μας. Τα χαρίσματα που δωρίζονται από το Άγιο Πνεύμα δεν είναι για να τα χρησιμοποιούμε εγωιστικά εις βάρος των συνανθρώπων μας, ούτε σε βλάσφημες ενέργειες που αντιστρατεύονται το θέλημα του Θεού και προσβάλλουν το Άγιο Όνομά Του. Όπως δηλαδή ο άσωτος υιός που ζούσε πάμφτωχος μακριά από την πατρική εστία. Παρομοίως και όσοι σπαταλούν ασκόπως τις θείες ευεργεσίες, ζουν έξω από τη θαλπωρή της εκκλησιαστικής κοινότητας και στην προσπάθεια τους να ικανοποιήσουν την πνευματική τους πείνα, υπάρχει ο κίνδυνος να παρασυρθούν από τις αιρετικές πλάνες. Ακόμη, απαρνούμενοι την αγιαστική χάρη του Τριαδικού Θεού και επηρεασμένοι από τις δυνάμεις του διαβόλου κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε στην απόγνωση και στην πεποίθηση ότι δεν υπάρχει περίπτωση επιστροφής στη πρότερη κατάσταση. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να ενθυμούμαστε τον υιό της σημερινής ευαγγελικής περικοπής και να μην απελπιζόμαστε. Αλλά, αμέσως αφού μετανοήσουμε ειλικρινά, να προστρέχουμε στην στοργική αγκάλη της Εκκλησίας και δια του μυστηρίου της ιεράς εξομολόγησης και τον προσωπικό μας πνευματικό αγώνα να ενσωματωνόμαστε ξανά στην μυστηριακή ζωή της Ορθόδοξης λατρείας και να πορευόμαστε με τους υπόλοιπους χριστιανούς ως ένα σώμα, με Κεφαλή τον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό, προς στην κατά χάριν θέωσή μας.
Παράλληλα, και ο Απόστολος της σημερινής Κυριακής συνδέεται κατά κάποιο τρόπο με το μήνυμα της ειλικρινής μεταμέλειας του ασώτου, την άφατη αγάπη και συγχώρεση του Θεού προς το παραστρατημένο και μετανοημένο τέκνο Του. Οι Άγιοι θεοφόροι Πατέρες θέσπισαν αυτό το αποστολικό ανάγνωσμα, διότι μας συνιστά τον τρόπο που μπορούμε να διαχειριστούμε συνετώς την εν Χριστώ ελευθερία μας, για να μην ξεστρατίσουμε από το θέλημά Του. Όπως προαναφέραμε, με την θυσία Του πάνω στο Σταυρό, την τριήμερο Ταφή και αφού Αναστήθηκε εκ νεκρών και Ανελήφθη εις τους ουρανούς, ο Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός χάρισε τη θέωση της ανθρώπινης φύσεως, ελευθερώνοντας το ανθρώπινο γένος από το θάνατο και από τα δίχτυα της αμαρτίας. Πλέον, κάθε άνθρωπος θεωρείται ξεχωριστό πρόσωπο αποτελούμενο από σώμα και ψυχή σε άρρηκτη ενότητα μεταξύ τους, χωρίς να υπερέχει ή να υποτιμάται το ένα από το άλλο, όπως ακριβώς ο Θεάνθρωπος Κύριος κατά την Ενανθρώπηση Του προσέλαβε τέλεια την ανθρώπινη φύση. Εφ’ όσον, λοιπόν, βαπτιζόμαστε χριστιανοί, ενδυόμαστε τον Χριστό και, με το μυστήριο του ιερού χρίσματος, ενοικεί εντός μας το Άγιο Πνεύμα και γινόμαστε ναοί Του. Γι’ αυτή την ιερότητα του σώματος κάνει αναφορά ο απόστολος των εθνών Παύλος στην Α’ προς την Εκκλησία των Κορινθίων επιστολή του. Αφορμή γι’ αυτή την γραπτή επικοινωνία του αποστόλου, ως ιδρυτή της τοπικής ομώνυμης εκκλησιαστικής κοινότητας, ήταν o κίνδυνος να παρασυρθούν οι χριστιανοί της πόλης αυτής σε ηθικές παρεκτροπές, επηρεασμένοι από τα ειδωλολατρικά ήθη που επικρατούσαν την εποχή εκείνη στις κατακτημένες από τους Ρωμαίους περιοχές. Την περίοδο εκείνη που ο απόστολος Παύλος οργάνωσε και στη συνέχεια καθοδηγούσε ποιμαντικά με τις επιστολές του τη νεοσύστατη εκκλησία, η Κόρινθος ήταν μια ακμάζουσα πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Αχαΐας στην Πελοπόννησο. Αποτελούσε μία χοάνη θα λέγαμε που κατά κάποιο τρόπο αποδεχόταν ποικιλόμορφα πολιτισμικά, θρησκευτικά, φιλοσοφικά ρεύματα. Ιδιαίτερα, επικρατούσε μία συγκριτική τάση μεταξύ Ανατολικών θρησκευτικών ιδεών και αρχαιοελληνικής εθνικής θρησκείας, με θρησκευτικό υπόβαθρο το φιλοσοφικό κίνημα του Γνωστικισμού. Ορισμένα στοιχεία του προϋπήρχαν πριν από την επικράτηση του Χριστιανισμού. Αρχικά, ο Γνωστικισμός εμφανίσθηκε στο χώρο της Ανατολής και αργότερα, κατά την ακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, εξαπλώθηκε στην περιοχή της Μεσογείου. Κυρίαρχη ιδέα του ήταν η ύπαρξη ενός αγαθού Θεού, που έπλασε τον πνευματικό κόσμο, και ενός κακού Δημιουργού, ο οποίος κατασκεύασε τον υλικό κόσμο. Το ανθρώπινο σώμα θεωρείται φυλακή του ουράνιου σπινθήρα, ο οποίος εξέπεσε από τον πνευματικό κόσμο και εγκλωβίστηκε μέσα του. Για την λύτρωση αυτού του σπινθήρα και την απελευθέρωσή του από το σώμα, ο πιστός χρειάζεται να μετέχει σε μυστηριακές τελετές. Υπήρχαν δύο τάσεις για την απόδραση από το σώμα: η μία ήταν η αυστηρή ασκητικότητα και η άλλη ήταν η ασύδοτη ικανοποίηση των υλικών επιθυμιών, που οδηγούσαν σε ηθικές παρεκτροπές, όπως η πορνεία, την οποία καυτηριάζει στην επιστολή του ο απόστολος Παύλος. Επειδή, όπως προαναφέραμε, στους ειδωλολατρικούς ναούς πραγματοποιούνταν οργιαστικές τελετές, προερχόμενες από λατρευτικές χανανιτικές θεότητες, με σκοπό τη βεβήλωση του σώματος, ο ιερός συγγραφέας συνιστά στους νεοεισερχόμενους στον Χριστιανισμό Κορινθίους να αποφεύγουν τις συναναστροφές τους με τους εθνικούς, για να μην απομακρυνθούν από τον Αληθινό Θεό. Διότι, εκτός από τον κίνδυνο να υποπέσουν στις ηθικές παρεκτροπές, από θεολογική άποψη, αυτό το συνονθύλευμα των γνωστικών ιδεών αμφισβητούσε τη θεότητα του Ιησού Χριστού και το σωτηριώδες έργο Του, προκαλώντας την εμφάνιση των πρώτων αιρετικών ομάδων, οι οποίες προσπαθούσαν να διαστρεβλώσουν την ευαγγελική αλήθεια και το ιεραποστολικό έργο των αποστόλων. Εξάλλου, αρνούμενοι διαχρονικά την Ορθόδοξη Εκκλησία, στην οποία αενάως προσφέρεται η Αναίμακτη Θυσία του Σώματος και του Αίματος του Κυρίου, ομοιάζουμε με τον άσωτο υιό της ευαγγελικής περικοπής, κινδυνεύοντας να προσφύγουμε για την ικανοποίηση της πνευματική μας τροφής στα βδελυρά αποφάγια των πολύμορφων άθεων φιλοσοφικών συστημάτων, τα οποία ωθούν την πνευματική μας πορεία προς την απόγνωση.
Αγαπητοί μου αδελφοί, κλείνοντας τη σύντομη αναφορά μας στις σημερινές περικοπές, ας προσπαθήσουμε, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και δια των πρεσβειών των Αγίων, να συνεχίσουμε τον αγώνα μας παραμένοντας σταθεροί και χωρίς να καμπτόμαστε από το κοσμικό και παγανιστικό πνεύμα των ημερών, που καλεί σε ξέφρενη διασκέδαση και χωρίς όρια υλική απόλαυση της παρούσας ζωής. Αντιθέτως, ας αγωνιστούμε στη συνέχεια να εφαρμόσουμε τα λόγια του τροπαρίου του δοξαστικού των στιχηρών της ακολουθίας του Εσπερινού της Κυριακής του Ασώτου, το οποίο περιέχεται στο λειτουργικό βιβλίο του Τριωδίου. Να πορευόμαστε, δηλαδή, με πραγματική μετάνοια, αναλογιζόμενοι πόσες φορές, ένεκα της αποστροφής προς τις θείες ευεργεσίες, στερούμαστε τον πλούτο της Ορθόδοξης Θεολογίας και, ταυτόχρονα, παρακαλώντας τον Τριαδικό Θεό να μην μας καταδικάσει για την αμέλειά μας ως προς την καλλιέργεια των προσωπικών μας ταλάντων προς δόξα Θεού και προσφορά προς τον πλησίον. Και τέλος, να παραβλέψει την ασωτία μας προς τέρψιν του εαυτού μας και, όπως ο μεταμεληθείς άσωτος υιός, να ικετεύσουμε τον φιλάνθρωπο Χριστό, να μας αξιώσει να ξαναγίνουμε κατά χάριν παιδιά Του, προσβλέποντας στο άπειρο θείο έλεός Του.
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΡΟΝΑΞΙΑΣ
«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή της Απόκρεω
19 Φεβρουαρίου 2023
Η σημερινή Κυριακή ονομάζεται της Απόκρεω, διότι αυτή η Κυριακή είναι η τελευταία μέρα κατάλυσης του κρέατος μέχρι την εορτή της Αναστάσεως. Κατά την Ορθόδοξο Εκκλησία, ο πιστός συμμετέχει στην πνευματική του πορεία ψυχικά και σωματικά. Από αυτή την εβδομάδα, η οποία αποτελεί τον προθάλαμο για την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, εντείνεται ο προσωπικός αγώνας για την μετάνοια και την κάθαρση κατά των παθών μας, για να εορτάσουμε αληθινά τα ιερά γεγονότα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Ανάστασης του Κυρίου. Όπως προαναφέρθηκε παραπάνω, στον αγώνα μας αυτό για την κατά χάριν κοινωνία μας με τον Τριαδικό Θεό μετέχει όλο το ανθρώπινο είναι μας, όλες μας οι αισθήσεις και μετερχόμαστε με όλα τα μέσα για την επίτευξη του στόχου μας. Σε αυτό συντελεί και ο σταδιακός περιορισμός των τροφών μέχρι την έναρξη της αυστηρής νηστείας, η οποία ξεκινά από την Δευτέρα της Α’ Εβδομάδος των Νηστειών.
Μετά τη σύντομη αυτή παραπάνω επισήμανση σχετικά με την προέλευση της ονομασίας «Κυριακή της Απόκρεω», στη συνέχεια θα σχολιάσουμε την ευαγγελική περικοπή που αναγιγνώσκεται την Τρίτη Κυριακή της περιόδου του Τριωδίου. Η συγκεκριμένη περικοπή από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο αναφέρεται στους Λόγους του Κυρίου Ημών Ιησού σχετικά με την ένδοξο και φοβερά ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας Του, η οποία θα είναι πλήρως αντίθετη με τον ταπεινό και άφραστο τρόπο που ο Θεάνθρωπος Χριστός Γεννήθηκε και Σαρκώθηκε κατά την πρώτη Του είσοδο στην ιστορία του ανθρωπίνου γένους και γενικότερα στον κόσμο, που σκοπό είχε να λυτρώσει όλα τα πλάσματά Του από την αμαρτία και τον θάνατο, αποκαθιστώντας τα στην παραδείσια κατάσταση. Η Δευτέρα, λοιπόν, Έλευση του Υιού του Θεού θα πραγματοποιηθεί με κάθε μεγαλοπρέπεια και λαμπρότητα. Τότε, κατά την Ημέρα της Εσχάτης Παρουσίας Του, θα έλθει ως ο Κριτής των πάντων. Θα κρίνει όλη την ανθρωπότητα αδέκαστα, αναλόγως των πράξεων και του εν γένει βίου του καθενός μας. Γι’ αυτό και με το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, η Αγία μας Εκκλησία έρχεται να μας υπενθυμίσει για άλλη μια φορά, ενόψει της περιόδου του Τριωδίου και στη συνέχεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ότι ο Θεός εκτός από φιλάνθρωπος Θεός της συγχώρεσης και της αγάπης, είναι και η Αρχή της Δικαιοσύνης. Έτσι, κατά την Ημέρα της Κρίσεως, ο Κύριος, σεβόμενος απόλυτα την ελευθερία μας στο να επιλέγουμε στην πορεία της επίγειας ζωής μας την τήρηση και την εφαρμογή ή μη του Θείου Λόγου Του και της διδασκαλίας της Εκκλησίας Του, θα επιδοκιμάσει ή θα απομακρύνει τον καθένα μας αναλόγως των λόγων και των πράξεων σε σχέση της συμπεριφορά μας και του σεβασμού απέναντι στον πλησίον και στο Άγιο Όνομα Του. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι σε αυτόν τον πνευματικό μας αγώνα εκτός από την απόκτηση της αρετής της ταπείνωσης, της ειλικρινής μετάνοιας, όπως περιγράφονται στην Ορθόδοξη υμνογραφία και στα ευαγγελικά αναγνώσματα των προηγούμενων δύο Κυριακών του Τριωδίου, χρειάζεται και η ακριβής εφαρμογή της χριστιανικής διδασκαλίας. Από την ημέρα της εισδοχής μας με τα μυστήρια του βαπτίσματος και του χρίσματος στην Ορθόδοξο πίστη οφείλουμε να μιμούμαστε και να πράττουμε σύμφωνα με το κήρυγμα και τη δράση του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, καθώς και των μαθητών Του και των Αγίων της Εκκλησίας Του, που ανάλωσαν όλη τους την ύπαρξη φθάνοντας ακόμη και στο μαρτυρικό θάνατο, ομολογώντας την πίστη τους στον Θεάνθρωπο Κύριο, ο Οποίος με την ένδοξη Ανάσταση Του πρόσφερε τη σωτηρία μας από την αμαρτία και τη λύτρωσή μας από την εξουσία του διαβόλου και του θανάτου. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν το αληθινά πιστό μέλος της Εκκλησίας του Χριστού είναι η ανιδιοτελής αγάπη προς όλους τους συνανθρώπους μας, χωρίς διακρίσεις, θυσιάζοντας την ικανοποίηση του εγωισμού τους προς ανακούφιση των υλικών και πνευματικών αναγκών, με τελικό στόχο την εν Χριστώ σωτηρία του πλησίον του. Άλλο γνώρισμα του Χριστιανού πιστού είναι η άδολη φιλευσπλαχνία και μεγαλοθυμία του εις τύπον του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, ο Οποίος προσφέρει σε όλους ανεξαιρέτως τις θείες δωρεές Του σε πιστούς και απίστους. Παρομοίως και ο πιστός Χριστιανός παραβλέπει και συγχωρεί όσους τον αδίκησαν προστρέχοντας πρόθυμα στην βοήθεια και ανακούφιση των υλικών και πνευματικών αναγκών τους.
Επίσης, και το αποστολικό ανάγνωσμα της σημερινής Κυριακής σχετίζεται με τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε στον συνάνθρωπό μας, ο οποίος θα αποτελέσει κριτήριο κατά την Δευτέρα Παρουσία, όπου ο Κύριος της Δόξης θα ξεχωρίσει τους δίκαιους στα δεξιά Του, δηλαδή κοντά Του, και εξ ευωνύμων Του, δηλαδή μακριά Του, τους άδικους και άσπλαχνους. Σύμφωνα με την προς Κορινθίους Α’ επιστολή του αποστόλου Παύλου, αυτός που επιθυμεί να είναι αληθινός Χριστιανός θα πρέπει να προσέχει τον τρόπο που κινείται και συμπεριφέρεται. Ο πιστός που θέλει να φέρει δίκαια το όνομα του Χριστιανού οφείλει να μην αποτελεί σκάνδαλο με τα λόγια και τις ενέργειες του απέναντι των πνευματικά ανώριμων και νεοφώτιστων αδελφών του, με αποτέλεσμα να κλονίζεται η πίστη τους στο μήνυμα του ευαγγελίου. Ούτε με το κακό παράδειγμα του να προκαλεί τα δυσμενή σχόλια των αρνητών και άπιστων προς το λυτρωτικό έργο του Χριστού και της Εκκλησίας Του. Αλλά, ο γνήσιος μαθητής και κήρυκας της Χριστιανικής διδασκαλίας, κατά τα λόγια του Κυρίου στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, είναι και πρέπει να διατηρείται ως το αναμμένο φώς που φωτίζει τον κόσμο και διαλύει το πνευματικό σκοτάδι.
Τέλος, η τιμώμενη σήμερα μνήμη της Αγίας ενδόξου Οσιομάρτυρος Φιλοθέης της Αθηναίας συνδέεται άρρηκτα με τη σημερινή ευαγγελική διήγηση σχετικά με την αναφορά του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού στην Τελική Κρίση του κόσμου. Η Αγία ένδοξος Οσιομάρτυρας Φιλοθέη έζησε στην Αθήνα στα ζοφερά χρόνια της Τουρκοκρατίας. Καταγόταν από την αρχοντική Αθηναϊκή οικογένεια των Μπενιζέλων. Γεννήθηκε από ευσεβείς γονείς το 1522 μ.Χ. κατά θαυμαστό τρόπο, κατόπιν θερμής προσευχής. Οι γονείς της την νύμφευσαν σε πολύ νεαρά ηλικία, ωστόσο σύντομα ο σύζυγος και οι γονείς της πέθαναν. Τότε πραγματοποίησε τον μεγάλο της πόθο να γίνει μοναχή, λαμβάνοντας το όνομα Φιλοθέη. Η Αγία Φιλοθέη εφάρμοσε στην πράξη όσα ακούσαμε στην ευαγγελική περικοπή για εκείνους που ο Κύριος θεωρεί εκλεκτούς Του. Μοίρασε πρόθυμα την περιουσία της για την ίδρυση γυναικείου μοναστηριού προς τιμή του Αγίου αποστόλου Ανδρέα καθώς και μετόχια, δηλαδή εξαρτήματα της μονής σε διάφορες περιοχές της Αττικής. Εκτός, από την έντονη λατρευτική δράση της, διακρίθηκε και για την ίδρυση διάφορων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, ορφανοτροφείων και σχολείων. Σε αυτά τα ευαγή ιδρύματα έβρισκαν καταφύγιο οι υπόδουλοι από τους Τούρκους Αθηναίοι. Με τις ευεργεσίες της η μοναχή Φιλοθέη, σαν άλλη Ταβιθά, ικανοποιούσε τις υλικές και πνευματικές ανάγκες των δυστυχισμένων στη σκλαβιά χριστιανών κατοίκων και, το κυριότερο, τους συγκράτησε σταθερούς στην πατρώα πίστη, σώζοντάς τους από τον βίαιο εξισλαμισμό τους. Όλες αυτές οι θεάρεστες δραστηριότητες της Αγίας προκάλεσαν την μήνιν των Οθωμανών τυράννων, οι οποίοι σε μία ολονυκτία που μετείχε η Αγία εισήλθαν στο ναό και την χτύπησαν βάναυσα, με αποτέλεσμα στις 19 Φεβρουαρίου του 1589 μ.Χ. να υποκύψει στα τραύματα της.
Η χάρις του Αγίου Πνεύματος, αγαπητοί μου αδελφοί, δια πρεσβειών της Αγίας Οσιομάρτυρος Φιλοθέης, να μας αξιώσουν να αγωνιζόμαστε αδιάκοπα εφαρμόζοντας τις ευαγγελικές διδαχές προς ανακούφιση των ενδεών αδελφών μας. Παράλληλα, δια των πρεσβειών της, ας επιστήσουμε την προσοχή μας στα όσα αναφέρει η υμνογραφία των ακολουθιών του Εσπερινού και του Όρθρου της Κυριακής της Απόκρεω και να αποφύγουμε τον πειρασμό της ραθυμίας ως προς τα καθήκοντά μας προς τον συνάνθρωπο και της κατάκρισης του πλησίον μας, προκαλώντας την δίκαιη οργή του Κυρίου κατά τη φοβερά ημέρα της Κρίσεως. Αλλά αντιθέτως, με την ενεργό και ένθερμη μετοχή μας στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας και τον προσωπικό μας πνευματικό αγώνα για την πιστή τήρηση των εντολών Του, να καταστούμε εκείνη την φοβερά ημέρα κατά χάριν κληρονόμοι της αιώνιας βασιλείας Του. Αμήν.
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΡΟΝΑΞΙΑΣ
«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ»
Κυριακή τής Τυρινής
26 Φεβρουαρίου 2023
Με τη χάρη του Θεού, αγαπητοί μου αδελφοί, βρισκόμαστε για άλλη μια φορά σήμερα, Κυριακή της Τυρινής, στο κατώφλι της σπουδαίας λατρευτικής περιόδου της Εκκλησίας μας, αυτό της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Μας δίνεται άλλη μια ευκαιρία να αγωνιστούμε για την πνευματική μας ωριμότητα και τη δυνατότητα να έρθουμε πλησιέστερα στη κοινωνία με τον Τριαδικό Θεό. Αυτή η Κυριακή, από θεολογικής απόψεως, είναι σύμφωνα με τα τροπάρια της Ορθόδοξης Υμνογραφίας των ακολουθιών του Εσπερινού και του Όρθρου ημέρα περισυλλογής σχετικά με τα πάθη και τις αμαρτίες μας. Με την αποψινή ακολουθία του Εσπερινού, που σηματοδοτεί την έναρξη της Α΄ εβδομάδος των νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ξεκινά το στάδιο της επίπονης προσωπικής μας άσκησης για την καταπολέμηση των αμαρτωλών παθών και των ελαττωμάτων μας, ώστε δια της χάριτος του Αγίου Πνεύματος να καθαρθούμε και να οδηγηθούμε στην θέωση. Σε αντίθεση με το κοσμικό φρόνημα που επικρατεί για αυτές τις ημέρες, τις αποκαλούμενες της Αποκριάς, όπου διάχυτο είναι το πνεύμα της χωρίς όρια και άνευ ηθικών φραγμών διασκέδασης και των προκλητικών μεταμφιέσεων, προερχόμενα από παγανιστικά έθιμα που δεν μας προσφέρουν κανένα πνευματικό όφελος. Στο σημείο αυτό έρχονται οι πατέρες της Εκκλησίας να μας επιστήσουν την προσοχή μας στο να μην ασχολούμαστε με ανώφελες μέριμνες, αλλά να έχουμε στραμμένο το νου στην περισυλλογή, κάνοντας την αυτοκριτική μας, και, σε συνδυασμό με την ένθερμη προσευχή, τη συνειδητή μετοχή στα μυστήρια της εκκλησίας, καθώς και με τη μελέτη του θείου Λόγου και την νηστεία, να συνεχίσουμε απερίσπαστοι την πνευματική μας πορεία. Σε αυτή την ατμόσφαιρα της πνευματικής περισυλλογής και της άσκησης συντελούν το αποστολικό και ευαγγελικό ανάγνωσμα αυτής της Κυριακής καθώς και η υμνογραφία που αναφέρεται στο λειτουργικό βιβλίο του Τριωδίου σχετικά με την Κυριακή της Τυρινής.
Ξεκινώντας, λοιπόν, από τον σημερινό Απόστολο, η περικοπή του οποίου προέρχεται από την προς Ρωμαίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου, παρατηρούμε ότι η ανάγνωσή της τίθεται την κατάλληλη στιγμή κατά την οποία προετοιμαζόμαστε να εισέλθουμε στον πνευματικό στίβο. Αυτό το ανάγνωσμα έρχεται να μας παρακινήσει να αγωνιστούμε με προθυμία και να πάρουμε κουράγιο με τις συμβουλές, τις νουθεσίες του αποστόλου των εθνών, μεταφέροντας την τεράστια εμπειρία του από την πλούσια ιεραποστολική του δράση και τον πολύμοχθο κόπο του για τη διάδοση του θείου Λόγου. Ο ιερός συγγραφέας στέλνει το ελπιδοφόρο μήνυμα ότι η ώρα της σωτηρίας έχει έρθει. Μέσα στο χώρο της Εκκλησίας, το Άγιο Πνεύμα χορηγεί δια των μυστηρίων τις θείες δωρεές Του και έτσι παρέχεται η δυνατότητα ο πιστός να αποκτήσει την εν Χριστώ σωτηρία του και να γίνει κατά χάριν μέτοχος της αιώνιας ζωής. Με την εκπλήρωση του σχεδίου της θείας οικονομίας, το πνευματικό σκοτάδι που επικράτησε με το προπατορικό αμάρτημα διαλύεται, καθώς με την Ενανθρώπηση και την ένδοξο Ανάσταση του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού φανερώθηκε το Αληθινό Φως και με την έλευση του Παράκλητου πορευόμαστε διά μέσου της Εκκλησίας στη μέλλουσα ζωή. Όπως προαναφέρθηκε προηγουμένως, για να γίνουμε κατά χάριν υιοί του Θεού, απαιτείται η ελεύθερη αποδοχή μας στο να αγωνιστούμε για την απαλλαγή μας από τις ενέργειες του πονηρού και την ειλικρινή μετάνοια μας. Γι’ αυτό, σύμφωνα με την προτροπή του αποστολικού αναγνώσματος, χρειάζεται η άμεση αποστροφή μας από τις κακές πράξεις και συμπεριφορές, οι οποίες είναι έργα των σκοτεινών και πονηρών δυνάμεων. Επιτακτική είναι η πνευματική μας έγερση από τη ραθυμία και την αποχαύνωση που προκαλούν τα έργα των αντίθεων και κοσμικών δυνάμεων, τα οποία καλλιεργούν τον υπέρμετρο εγωισμό εις βάρος των αναγκών του κοινωνικού συνόλου και υποτιμούν τις σχέσεις μας με το Θεό. Ως βαπτισμένα μέλη της Χριστιανικής Εκκλησίας όλα τα λόγια και όλες οι πράξεις μας πρέπει να φανερώνουν την εν Χριστώ μεταστροφή μας. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του αληθινού χριστιανού είναι όλες οι δράσεις του προς τον πλησίον να φανερώνουν τα έργα του Αληθινού Φωτός που είναι ο Χριστός. Αυτές εκδηλώνονται στην συμπεριφορά μας, με την ανιδιοτελή αγάπη και την αδιάκριτη προσφορά, την ομόνοια στις διαπροσωπικές, κοινωνικές μας σχέσεις. Αντίθετα, η άσωτη και ανήθικη ζωή, οι αντιζηλίες και ο παραγκωνισμός του άλλου με οποιοδήποτε ηθικό και άλλο κόστος χωρίς σεβασμό στην ύπαρξή του για να κυριαρχούμε εξουσιαστικά, είναι έργα του διαβόλου. Όσον αφορά τις μεταξύ μας σχέσεις, των χριστιανών ως μέλη του ενός Σώματος της Ορθόδοξης Εκκλησίας με Κεφαλή τον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό, οι οποίοι μεταλαμβάνουμε από το κοινό Ποτήριο το Σώμα και το Αίμα Του, εκτός από την εν Χριστώ ομόνοια και ενότητα που πρέπει να μας διακατέχουν, οφείλουμε να προσέχουμε την αποφυγή σκανδάλων, τα οποία αμαυρώνουν την θεάρεστη αποστολή των διακόνων του Θείου Λόγου και δίνουν το δικαίωμα στους αρνητές της χριστιανικής διδασκαλίας να διαβάλλουν το απολυτρωτικό έργο της Εκκλησίας. Ιδιαίτερα ο αληθινός πιστός χρειάζεται να μεριμνά και να δείχνει κατανόηση για όσους αδελφούς του είναι πνευματικά ανώριμοι, να τους βοηθήσει να εδραιωθούν στην πίστη τους, να τους παρακινήσει στην συμμετοχή τους στην εκκλησιαστική μυστηριακή ζωή και να τους παροτρύνει στην μελέτη της Ορθόδοξης Θεολογίας, ώστε να γνωρίσουν βαθύτερα την Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοσή της και, με την καθοδήγηση του πνευματικού, να προφυλάσσονται από τις παγίδες των αιρετικών πλανών.
Επίσης, στην αποστολική και ευαγγελική περικοπή της Κυριακής της Τυρινής θίγονται και άλλα σημαντικά θέματα που χρειάζεται να αναπτυχθούν ή να περιορισθούν και τα οποία έχουν σχέση με τον πνευματικό αγώνα, ο οποίος πραγματοποιείται εντονότερα κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ένα κοινό ζήτημα που τίθεται τόσο στο παραπάνω αποστολικό κείμενο, όσο και στην σημερινή περικοπή από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο που αναγνώσαμε, είναι ο τρόπος της νηστείας και πως αυτή καθορίζει τις σχέσεις μας με τους άλλους εν Χριστώ αδελφούς μας. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο απόστολος Παύλος κάνει ιδιαίτερη μνεία στους τελευταίους στίχους από την προς Ρωμαίους επιστολής του για τους πνευματικά αδύναμους στην πίστη τους χριστιανούς. Αφορμή στάθηκε η άποψη που επικρατούσε σε ορισμένους από τους πρώτους πιστούς που ακολούθησαν τη χριστιανική διδασκαλία, οι οποίοι θεωρούσαν ότι ορισμένες τροφές ήταν ακάθαρτες, με αποτέλεσμα να επικρατεί διχογνωμία μεταξύ αυτών που ήταν σταθεροί στην πίστη τους και θεωρούσαν ότι όλα τα υλικά αγαθά μας χορηγούνται ως ευλογία και αποτελούν ευκαιρία δοξολογίας προς τον Κύριο για τις άφθονες ευεργεσίες που μας χορηγεί, όπως και οι τροφές μας έχουν παραδοθεί από το Θεό ως μέσα επιβίωσης μας και προσφοράς προς τον ενδεή συνάνθρωπο. Από την άλλη πλευρά υπήρχαν κυρίως νέοι ως προς στην έλευση τους στον Χριστιανισμό, οι οποίοι, επηρεασμένοι από το ευρύτερο θρησκευτικό περιβάλλον της εποχής, διέκριναν τις τροφές σε ακάθαρτες και μη. Αποτέλεσμα αυτής της διαφωνίας ήταν να κατακρίνει η μια μερίδα την άλλη και να διαταράσσεται η ενότητα μεταξύ των μελών των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων. Απάντηση σε αυτή την αναστάτωση έρχεται να δώσει ο απόστολος των εθνών μέσα από τις επιστολές του τονίζοντας επιτακτικά, ότι ο μόνος κριτής είναι ο Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός, ο οποίος μας αποδέχεται στην ποίμνη Του ως Ιδρυτής της Εκκλησίας Του και είναι Αυτός που μας δίνει δύναμη στην πορεία για την εφαρμογή του Αγίου Θελήματός Του.
Επανερχόμενοι, λοιπόν, στη δική μας πνευματική πορεία για την εξάλειψη των αμαρτιών μας χρειάζεται προσοχή κατά τη διάρκεια της περιόδου που νηστεύουμε να τηρούμε όχι μόνο την αποφυγή ορισμένων τροφών για λόγους ασκήσεως, αλλά και την αποχή των βλαβερών για την ψυχή μας συνηθειών. Απαιτείται μεγάλη προσπάθεια από μέρους μας να μην παρασυρθούμε στην κατάκριση του αδελφού μας για το αν τηρεί την τροφική νηστεία και επικρίνοντας τις τυχόν πνευματικές ατέλειες του, επιδεικνύοντας τον εαυτό μας σαν το Φαρισαίο της ομώνυμης παραβολής. Αυτή, λοιπόν, η σπουδαία αρετή της σωματικής και πνευματικής νηστείας, που αναφέρεται και στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, είναι απόσπασμα από την επί του όρους ομιλία του Κυρίου και καθορίζει το πώς πρέπει να νηστεύουμε. Δεν χρειάζεται με υποκριτικό τρόπο να εξωτερικεύουμε την αυστηρή άσκησή μας επιδιώκοντας τα εγκωμιαστικά σχόλια των άλλων, αλλά μυστικώς και διακριτικότατα, με απόλυτη συντριβή για τις αμαρτίες μας, σε συνδυασμό με την αδιάκοπη κατ’ ιδίαν προσευχή και μελέτη, να μετέχουμε στα μυστήρια της Εκκλησίας, ιδιαιτέρως στα μυστήρια της ιεράς Εξομολόγησης και της Θείας Ευχαριστίας. Βεβαίως, πριν από την αναφορά στο θεσμό της νηστείας στο ευαγγελικό ανάγνωσμα της Κυριακής της Τυρινής, ο ιερός συγγραφέας μάς επισημαίνει τη βαρυσήμαντη φράση του Ιησού Χριστού: «Εάν αφήτε τοις ανθρώποις τα παραπτώματα αυτών, αφήσει και υμίν ο πατήρ υμών ο ουράνιος». Αυτά τα θεία Λόγια αποτελούν την πεμπτουσία του χριστιανικού μηνύματος, διότι η μεγαλύτερη αρετή την οποία οφείλουμε να καλλιεργήσουμε είναι αυτή της συγχώρεσης σε όσους μας έχουν αδικήσει. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για να ονομαζόμαστε αληθινοί μαθητές του Χριστού, όπως ο Ίδιος και οι Άγιοι, οι μάρτυρες που θυσίασαν τη ζωή τους για τη διάδοση του Ευαγγελίου Του και συγχώρησαν τους διώκτες τους. Χωρίς την απόκτηση του χαρίσματος να συγχωρούμε τους εχθρούς μας και να ανεχόμαστε τις αβλεψίες των αδελφών μας, η νηστεία και όλα τα υπόλοιπα μέσα για την αποβολή των παθών μας, οδηγώντας μας προς την κάθαρση και την κατά χάριν κοινωνία μας με τον Τριαδικό Θεό, δεν έχουν νόημα αν δεν εφαρμόζουμε στις διαπροσωπικές μας σχέσεις τη συγγνώμη και δεν προσευχόμαστε για την σωτηρία των εχθρών μας. Τέλος, αυτή η περικοπή μάς υπενθυμίζει κάτι πολύ σημαντικό για τον αγώνα μας αυτή την περίοδο, ότι δεν χρειάζεται να έχουμε προσκολλημένο το νου μας μόνο στις βιοτικές φροντίδες και στην αποκλειστική συσσώρευση του υλικού πλούτου. Διότι, έτσι, παγιδευόμαστε στο άγχος να τα προστατεύσουμε από τη φθορά και δηλητηριάζονται οι σχέσεις μας με την καχυποψία για τον άλλο, τον οποίο θεωρούμε ότι επιβουλεύεται τα υλικά αγαθά μας.
Αγαπητοί μου αδελφοί, κλείνοντας τη σημερινή ομιλία μας θα αναφερθούμε σύντομα στην υμνογραφία της Κυριακής της Τυρινής που αναγράφεται στο λειτουργικό βιβλίο του Τριωδίου. Εν’ όψιν της μεγάλης τεσσαρακονθήμερης περιόδου της νηστείας, της κοπιώδους προσπάθειας να απέχουμε από τις τροφές και τα αμαρτωλά πάθη μας, οι θεοφόροι άγιοι πατέρες της Εκκλησίας όρισαν αυτή η Κυριακή να μας υπενθυμίζει την εξορία του Αδάμ από τον Παράδεισο. Όλα, λοιπόν, τα τροπάρια της σημερινής ημέρας είναι εμπνευσμένα από τη διήγηση του βιβλίου της Γενέσεως της Παλαιάς Διαθήκης, η οποία περιγράφει την παράβαση της Θεϊκής εντολής από τους πρωτοπλάστους, να απέχουν από τη λήψη του καρπού της γνώσης του καλού και του κακού. Ο Αδάμ και η Εύα παρασυρμένοι από την πλάνη του διαβόλου, αλλά με την ελεύθερη βούληση τους παρέβησαν την εντολή του Θεού, με αποτέλεσμα για λόγους παιδαγωγικούς, σύμφωνα με την πατερική θεολογία, για να μην γίνει το κακό αθάνατο, να διωχθούν από τον Παράδεισο και να εκπέσουν από το θεϊκό μεγαλείο και την αθανασία και να υποταχθούν ως θνητοί στην εξουσία του θανάτου. Έτσι, σύμφωνα με το δοξαστικό των αποστίχων της ακολουθίας του Εσπερινού, ο Αδάμ στέκεται εξόριστος απέναντι του παραδείσου αναλογιζόμενος με θλίψη, ότι ένεκα της μη τήρησης της νηστείας εξέπεσε του θείου κάλλους. Αλλά, δεν πρέπει να απελπιζόμαστε, διότι η άμετρος φιλευσπλαχνία της Τριαδικής Θεότητας μας δίνει την ευκαιρία να θεωθούμε κατά χάριν διά του νέου Αδάμ, τον Χριστό, ο οποίος με την ένδοξο Ανάσταση και την Ανάληψή Του αποκατέστησε στο πρόσωπό Του την ανθρώπινη φύση στην πρότερη κατάσταση. Αναλογιζόμενοι, λοιπόν, τη σπουδαιότητα και το όφελος της νηστείας, να μην δυσανασχετούμε, αλλά με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και δια πρεσβειών των Αγίων να πορευθούμε με προθυμία αυτές τις ημέρες της Αγίας Τεσσαρακοστής, καλλιεργώντας και τις υπόλοιπες αρετές, της ταπείνωσης, της υπομονής και της ανεκτικότητας, με αποκορύφωμα την αρετή της συγχώρεσης. Ας προσπαθήσουμε αυτό το διάστημα της πνευματικής κατάνυξης και συντριβής να περιοριστούμε στα χρειώδη για την ύπαρξή μας αγαθά, διαθέτοντας περισσότερο χρόνο σε έργα φιλανθρωπίας στη μελέτη της Αγίας Γραφής και άλλων βιβλίων πνευματικής οικοδομής, αλλά και στη συχνότερη παρουσία στη λατρευτική ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Όπως ο Αδάμ στο παραπάνω τροπάριο, να μην ολιγοψυχούμε, αλλά να θυμόμαστε τη φράση του Κυρίου και Σωτήρα μας: «τον ερχόμενον προς με, ου μη εκβάλλω έξω», ώστε με θάρρος και ελπίδα να πορευόμαστε στην πορεία προς την κάθαρση από τις αμαρτίες μας και να αξιωθούμε στην κατά χάριν κοινωνία μας με τον Τριαδικό Θεό.
ΚΑΛΗ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ.
π. Ν.Ρ