ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΝΑΠΛΙΩΤΙΣΣΑ Ή ΜΕΣΟΣΠΟΡΙΤΙΣΣΑ (ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ)

Δίκλιτο καμαροσκεπές παρεκκλήσιο. Τό βόρειο κλίτος εἶναι ἀφιερωμένο στά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου καί τό νότιο στήν Ἁγία Εὐφημία. Τά δύο κλίτη ἐπικοινωνοῦν μεταξύ τους μέ δύο καμάρες, πού στηρίζονται σέ κορμό μαρμάρινης κολώνας, μέ κιονόκρανο πού ἔχει γλυπτό διάκοσμο. Καί τά δύο κλίτη ἔχουν κοινό ἐπιπεδόστεγο νάρθηκα. Στή δυτική ὄψη τοῦ παρεκκλησίου ὑψώνεται δίτοξο, κτιστό καμπαναριό. Στό βόρειο κλίτος, τό τέμπλο εἶναι ξυλόγλυπτο, ἐπιχρυσωμένο. Κάτω ἀπό τόν σταυρό πού βρίσκεται ψηλά ἀνάμεσα στά δύο λυπηρά, εἶναι τό δωδεκάορτο καί κάτω ἀπ' αὐτά οἱ εἰκόνες: α) Παναγία Ὁδηγήτρια (0,70Χ0,90). Μέσα σέ χρυσό φόντο εἰκονίζεται ἡ Θεοτόκος ἀριστεροκρατοῦσα. Παλαιά εἰκόνα, πιθανόν τῶν ἀρχῶν τοῦ 18ου αἰ. β) Χριστός Παντοκράτωρ (0,68Χ0,90), τῆς ἴδιας ἐποχῆς καί τῆς ἴδιας τέχνης μέ τήν προηγούμενη εἰκόνα. καί γ) Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος (0,30Χ0,90), σύγχρονη εἰκόνα. Στό πέτασμα τῆς Ὡραίας Πύλης εἰκονίζεται ὁ Ζωηφόρος Ἄρτος. Ὁ Χριστός ἀναδύεται ἀπό τό Ἅγιο Ποτήριο, ἐνῶ οἱ ἄγγελοι πού τόν συνοδεύουν κρατοῦν ἀναμμένες λαμπάδες καί θυμιατήρια. Εἶναι εἰκόνα μέτριας τέχνης. Τά βημόθυρα εἶναι ζωγραφισμένα σέ δύο ζῶνες: Στήν ἐπάνω ζώνη ὁ Εὐαγγελισμός καί στήν κάτω, οἱ ἅγιοι Βασίλειος καί Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Στίς ποδιές τῶν εἰκόνων: α) Ἡ θυσία τοῦ Ἀβραάμ, β) Ἡ παρακοή τῶν πρωτοπλάστων καί γ) Ἡ ἐξορία τοῦ Ἀδάμ. Στή θύρα τῆς προθέσεως, ὁ Ἄρχων Μιχαήλ. Στό κλίτος αὐτό ὑπῆρχε καί ἡ εἰκόνα τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου (0,30Χ0,43). Σ' αὐτήν ἀκολουθεῖται ἡ καθιερωμένη διάταξη πού ἔχουν οἱ εἰκόνες μέ αὐτό τό θέμα, στήν κρητική εἰκονογραφική παράδοση. Ἔχει τήν ἐπιγραφή: Ἡ εἴσοδος τῆς Θεοτόκου καί χρονολογεῖται στίς ἀρχές τοῦ 18ου αἰ. (2). Στό δάπεδο τοῦ κλίτους, ὑπάρχει σειρά ἀπό μαρμάρινες πλάκες, κοσμημένες μέ διάφορα διακοσμητικά στοιχεῖα καί δικέφαλους ἀετούς. Σέ μιά ἀπ' αὐτές τίς πλάκες ὑπάρχει σκαλισμένη ἐπιγραφή, ἀπό τήν ὁποία μόλις διακρίνονται οἱ λέξεις: Δι' ἐξόδου καί κόπου Μοναχῆς Χρυσανθίας... Οἱ λοιπές λέξεις καί ἡ χρονολογία δέν διαβάζονται. Στό νότιο κλίτος, τό τέμπλο εἶναι ξύλινο. Στή θέση τοῦ δωδεκάορτου ὑπάρχουν οἱ εἰκόνες ἐννέα ἀποστόλων. Κάτω ἀπ' αὐτές ὑπάρχουν οἱ εἰκόνες: α) Παναγία (0,51Χ0,70). Ἔχει τήν ἐπιγραφή: Ἡ Καρδιώτησα (2). Ἡ Θεοτόκος ἔνθρονη, φορεῖ στέμμα. Ἐπάνω, ἀριστερά καί δεξιά, οἱ ἀρχάγγελοι Μιχαήλ καί Γαβριήλ, σέ νεφέλες. Εἶναι εἰκόνα μέτριας τέχνης. Ἔχει τήν ἐπιγραφή: Δι' ἐξόδου καί δαπάνης Κωνσταντίνου ἱερέος Παλεολόγου καί σκευοφύλαξ Κεφάλου καί τῆς πρεσβυτέρας Ἀντονίας 1729. Καί πιό κάτω: Χείρ Θεοδώρου Ἀναγνώστου Καλουδᾶ καί Πέτρου Μαυρογένη (3). β) Χριστός (0,53Χ0,76). Ἔνθρονος ὁ Κύριος συνοδεύεται ἀπό τά σύμβολα τῶν τεσσάρων Εὐαγγελιστῶν. Στά ἄνω ἄκρα τοῦ θρόνου, δύο ἄγγελοι σέ πολύ μικρή κλίμακα, σεβίζουν. Κάτω δεξιά ἡ χρονολογία 1669 (4). γ) Ἁγία Εὐφημία (0,40Χ0,76). Σύγχρονη εἰκόνα. Στό πέτασμα τῆς Ὡραίας Πύλης εἰκονίζεται ὁ Μυστικός Δεῖπνος. Εἶναι εἰκόνα ἀρκετά καλῆς τέχνης καί ἔχει τήν ἐπιγραφή: Διά σινδρομῆς καί ἐξόδου Χρισανθίας μοναχῆς 1728. Τά βημόθυρα εἶναι εἰκονογραφημένα σέ δύο ζῶνες: α) Οἱ ἅγιοι Κωνσταντῖνος καί Ἑλένη, καί β) Οἱ ἅγιοι Κοσμᾶς καί Δαμιανός. Στή θύρα τῆς προθέσεως, παρουσιάζεται ὁλόσωμος ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος. Στό δάπεδο τοῦ κλίτους, ὑπάρχει μαρμάρινη ἐπιτύμβια πλάκα μέ φυτικά διακοσμητικά στοιχεῖα. Τό πολύ ἐνδιαφέρον αὐτό παρεκκλήσιο ἔχει κηρυχθεῖ ἱστορικό διατηρητέο μνημεῖο (5). (ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ) 1. Τήν προσωνυμία Ἀναπλιώτισσα ἔχει τό παρεκκλήσιο, γιατί σύμφωνα μέ μιά παράδοση, ἡ εἰκόνα τῆς Παναγία πού βρισκόταν σ' αὐτό, ἦλθε ἀπό τό Ναύπλιο (Ἀνάπλι). Εὐσεβεῖς χριστιανοί τῆς περιοχῆς αὐτῆς τήν ἔριξαν στή θάλασσα, γιά νά τή σώσουν ἀπό τά χέρια τῶν ἀπίστων. Ἐκείνη διέσχισε τό Αἰγαῖο καί βγῆκε στήν παραλία "Πίσω Λειβάδι", πού βρίσκεται ἀνατολικά τῆς Μάρπησσας. Μεσοσπορίτισσα πάλι ὀνομάζεται, γιατί ἑορτάζει τήν ἑορτή τῶν Εἰσοδίων, στίς 21 Νοεμβρίου. Ἡ ἑορτή αὐτή βρίσκεται στό μέσον τῆς ἐποχῆς τῆς σπορᾶς. 2. Ὁ Γ. Χατζιδάκις (Ἀθηνᾶ, ΚΓ' 496) θεωρεῖ ὅτι, τό ἐπίθετο τῆς Παναγίας Καρδιώτισσα, προέρχεται ἀπό τό Καρυδιώτισσα καί ἀποδίδεται στή Θεοτόκο, γιά τήν ἑορτή τοῦ γενεσίου της, στίς 8 Σεπτεμβρίου, ἐπειδή κατά τήν ἐποχή αὐτή, συλλέγονται τά καρύδια. Τό ἐπίθετο αὐτό τῆς Παναγίας, συνηθίζεται, κυρίως, στήν Κρήτη (Ἀναστ. Ὀρλάνδου, ΑΒΜΕ, τόμ. Ι, τ. 2, 1964, σελ. 137). 3. Ἡ εἰκόνα αὐτή φυλάσσεται στό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο Μαρπήσσης. Λεπτομερῆ περιγραφή της α) Ἀναστ. Ὀρλάνδου, ὅ.π. σελ. 136 καί β) Θεολ. Ἀλιπράντη, Εἰκόνες τῆς Πάρου, Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο Μαρπήσσης, 1999, σελ. 66. 4. Καί ἡ εἰκόνα αὐτή βρίσκεται στό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο Μάρπησσας. Λεπτομερής περιγραφή της: Θεολόγου Ἀλιπράντη, ὅ.π., σελ. 44. 5. ΦΕΚ 209/Β/17 - 3 - 1989 καί ΦΕΚ 426/Β/3 - 7 - 1992.